|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Prawo » Prawo wyznaniowe » Polskie konkordaty » Konkordat z 1993 » Prace nad konkordatem » Analizy i oceny prawne
Synopsis uwag i zastrzeżeń wobec tekstu Konkordatu [2] Autor tekstu: Marek Pernal
Artykuł 3
Rzeczpospolita Polska zapewnia Kościołowi katolickiemu oraz jego
osobom prawnym i fizycznym swobodę utrzymywania stosunków i komunikowania
się ze Stolicą Apostolską, z Konferencjami Episkopatów, z Kościołami partykularnymi, a także między sobą i z innymi wspólnotami, instytucjami, organizacjami i osobami w kraju i za granicą. Stan obecny:
Kwestii tej prawodawstwo polskie nie reguluje.
Artykuł 4
1. Rzeczpospolita Polska uznaje osobowość prawną Kościoła katolickiego.
2. Rzeczpospolita Polska uznaje również osobowość prawną wszystkich
instytucji kościelnych terytorialnych i personalnych, które uzyskały taką
osobowość na podstawie przepisów prawa kanonicznego. Władza kościelna dokonuje
stosownego powiadomienia kompetentnych organów państwowych.
3. Inne instytucje kościelne mogą na wniosek władzy kościelnej uzyskać
osobowość prawną na podstawie prawa polskiego.
Stan obecny:
Ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP uznaje osobowość prawną wyliczonych terytorialnych i personalnych
jednostek organizacyjnych Kościoła oraz przewiduje procedurę przyznawania
osobowości prawnej innym jednostkom organizacyjnym na podstawie rozporządzenia
Ministra — Szefa URM. Uwagi:
"Stosowanie pojęć terytorialnych i personalnych osób prawnych „niepotrzebnie
ogranicza kościelne osoby prawne na forum cywilnym", a definiowanie tych
pojęć wymaga znajomości Kodeksu Prawa Kanonicznego, które dotychczas było
prawem obcym, traktowanym jako wewnętrzny statut jednego z kościołów działających w Polsce". (2)
Kategoria terytorialnych i personalnych osób prawnych Kościoła wprowadzona
została do przepisów prawa wewnętrznego przez ustawę z 1989 r. i konkordat
nic tu nie zmienia. Są to pojęcia stosowane i akceptowane przez Kościół,
zatem troska o to, iż ograniczają one prawa kościelnych osób prawnych,
jest zbyteczną zapobiegliwością. Niesłuszne są obawy co do włączenia prawa
kanonicznego do systemu prawa polskiego. Organa państwowe wymienione w ust. 2 będą jedynie odbierać od kompetentnych władz kościelnych informacje o kanonicznym powołaniu instytucji posiadających osobowość prawną, nie
będą się jednak posługiwać prawem kościelnym do wydawania jakichkolwiek
decyzji. "Niejasny jest los art. 10 ustawy o uzyskiwaniu osobowości
prawnej w drodze rozporządzenia Ministra — Szefa URM, gdyż odpowiadający
mu art. 4 ust. 3 konkordatu jest w świetle poprzedzającego go ust. 2 oczywiście
bezprzedmiotowy i mógłby mieć zastosowanie tylko dla nonsensownej sytuacji,
że władza kościelna nie chce nadać kościelnej osobowości prawnej danej
instytucji, ale domaga się dla niej osobowości nadanej przez państwo".
(3) (4)
Przepis ten nie jest wcale bezprzedmiotowy, dotyczy bowiem
takich instytucji, które powstając z inspiracji, pod auspicjami, czy dzięki
wsparciu Kościoła — nie są jednak instytucjami kościelnymi. Najświeższym
przykładem jest Katolicka Agencja Informacyjna, której Episkopat Polski — podkreślając jej niezależność od struktur kościelnych — nie chciał nadać
osobowości prawnej prawa kanonicznego i która uzyskała osobowość prawną
prawa cywilnego po wielomiesięcznych perypetiach sądowych.
"Konkordat przyznaje osobowość prawną prawa cywilnego
wszystkim osobom prawnym tworzonym na podstawie prawa kanonicznego bez
ograniczenia ich do osób prawnych mających realizować cele religijne i kultowe". (1)
Istotnie. Jest to jednak jedyne możliwe do zaakceptowania
rozwiązanie. Każda wersja wprowadzająca warunki oznaczałaby, że świeckie
państwo obarczone zostaje zadaniem weryfikowania, która z kanonicznie powołanych
osób prawnych ma realizować cele religijne i kultowe, a która — nie. Biorąc
pod uwagę, że prawo kanoniczne przewiduje ustanowienie osoby prawnej realizującej
cele, które „odnoszą się do dzieł pobożności, apostolatu lub miłości czy
to duchowej, czy materialnej" (kan. 114 par. 2) — weryfikacja prowadzona
przez władze państwowe mogłaby napotkać na niejakie trudności. Należy jednak
przyznać, iż konkordat włoski z 1984 r. zawiera kwestionowany tu przepis.
"Nie wiadomo, czy Rzeczpospolita uznaje osobowość prawną Kościoła Katolickiego w ogóle, czy jedynie w Polsce, a także czy uznaje osobowość prawną instytucji
znajdujących się poza granicami Polski czy tylko mających swą siedzibę w państwie polskim". (1)
Osobowość prawną prawa cywilnego posiadają liczne terytorialne i personalne instytucje kościelne, nie posiada jej natomiast Kościół katolicki w Polsce — jako całość. Ust. 1 gwarantuje taką osobowość Kościołowi polskiemu
jako Kościołowi partykularnemu.
W ust. 2 brak jest wyraźnego stwierdzenia czy władza
kościelna powiadamia o już istniejących osobach prawnych, czy też o takich,
które będą powstawać w przyszłości. (1)
Zawiadamianie o istnieniu instytucji, które uzyskały
osobowość prawną w przeszłości (niekwestionowaną przez konkordat!) nie
miałoby żadnego uzasadnienia.
Organy państwowe i sądy zawiadamiane o utworzeniu
nowych kościelnych osób prawnych będą musiały „każdorazowo sięgać do prawa
kanonicznego oraz do dokumentów erekcyjnych wydanych przez władze kościelne".
(4)
Niesłuszna obawa. Cały sens tego przepisu polega na
tym, iż władze państwowe są jedynie zawiadamiane przez właściwe władze
kościelne. Nie muszą zatem w żadnym momencie odwoływać się do znajomości
prawa kanonicznego.
Artykuł 5
Przestrzegając prawa do wolności religijnej, Państwo zapewnia Kościołowi
katolickiemu, bez względu na obrządek, swobodne i publiczne pełnienie jego
misji, łącznie z wykonywaniem jurysdykcji oraz zarządzaniem i administrowaniem
jego sprawami na podstawie prawa kanonicznego.
Stan obecny: Ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła
Katolickiego stwierdza w art. 1, że Kościół działa w Polsce „we wszystkich
swoich obrządkach", a w art. 2, „iż Kościół rządzi się w swych sprawach
własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz
zarządza swoimi sprawami".
Uwagi:
Prawo Kościoła do swobodnego i publicznego pełnienia misji bez względu
na obrządek oznacza pozbawienie państwo jakiegokolwiek wpływu na działalność
misyjną Kościoła. Tymczasem państwo jest „zainteresowane w unikaniu konfliktów z autokefalicznymi kościołami prawosławnymi w Polsce i w Rosji oraz z rządami
naszych sąsiadów na Wschodzie (...). Można się spodziewać, iż sprawy wyznaniowe
mogą być jedną z przyczyn trudności w ułożeniu dobrosąsiedzkich stosunków z państwami położonymi za wschodnią granicą Polski. Natomiast droga Rzymu
na wschód została otwarta i to przez terytorium Polski". (2)
W żadnym przypadku z przepisów konkordatu nie wypływają jakiekolwiek
prawa czy to Polski, czy Stolicy Apostolskiej wobec stron trzecich. Art.
34 Konwencji wiedeńskiej z 1969 r. o prawie traktatów nie pozostawia co
do tego najmniejszej wątpliwości.
Artykuł 6
1. Tworzenie właściwych Kościołowi struktur należy do kompetentnej
władzy kościelnej; dotyczy to w szczególności erygowania, zmieniania i znoszenia prowincji kościelnych, archidiecezji, diecezji, ordynariatu polowego,
administratur apostolskich, prałatur personalnych i terytorialnych, opactw
terytorialnych, parafii, instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń
życia apostolskiego oraz innych kościelnych osób prawnych.
2. Żadna część terytorium polskiego nie będzie włączona do diecezji
lub prowincji kościelnej mającej swą stolicę poza granicami Rzeczypospolitej
Polskiej.
3. Żadna diecezja mająca swą stolicę w Rzeczypospolitej Polskiej
nie będzie się rozciągała poza granice Państwa Polskiego.
4. Biskup należący do Konferencji Episkopatu Polski nie będzie należał
do krajowej Konferencji Episkopatu w innym państwie.
5. Biskup nie będący obywatelem polskim nie będzie należał do Konferencji
Episkopatu Polski. Biskup taki nie będzie sprawował jurysdykcji w Rzeczypospolitej
Polskiej, wyjąwszy legata lub innego wysłannika papieskiego.
Stan obecny: Ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła
Katolickiego w RP przewiduje, że kościelne jednostki organizacyjne wymienione w ustawie nabywają osobowość prawną z chwilą powiadomienia organu administracji
państwowej o ich utworzeniu (por. art. 4 ust. 2 konkordatu). Art. 13 ust.
6 ustawy przewiduje, że utworzenie jednostki organizacyjnej zakonu, który
istnieje za granicą, a dotąd nie działał w Polsce, wymaga konsultacji między
Sekretariatem Konferencji Episkopatu i władzami państwowymi.
Uwagi:
Konkordat znosi obowiązek konsultacji z władzami państwowymi instalowania w Polsce nowego zakonu (instytutu życia konsekrowanego), bez względu na
przynależność narodową czy państwową jego członków, czego wymaga ustawa.
(2) Istotnie, konkordat uznaje, że autorytet „kompetentnej władzy kościelnej"
daje wystarczającą gwarancję.
"Do kompetentnej władzy kościelnej należy m.in. zmienianie i znoszenie
ordynariatu polowego. Zatem uzgodniony obustronnie art. 16 ust. 1 konkordatu,
dotyczący ordynariatu polowego, może być jednostronnie uchylony przez Stolicę
Apostolską bez zgody strony polskiej". (4)
Artykuł 7
1. Urzędy kościelne obsadza kompetentna władza kościelna zgodnie z przepisami prawa kanonicznego.
2. Mianowanie i odwoływanie biskupów należy wyłącznie do Stolicy
Apostolskiej.
3. Stolica Apostolska będzie mianować biskupami w Polsce duchownych,
którzy są obywatelami polskimi.
4. W odpowiednim czasie, poprzedzającym ogłoszenie nominacji biskupa
diecezjalnego, Stolica Apostolska poda jego nazwisko do poufnej wiadomości
Rządu Rzeczypospolitej Polskiej. Dołożone zostaną starania, aby to powiadomienie
nastąpiło możliwie wcześnie.
Stan obecny:
Procedura przewidziana w ust. 4 jest od wielu miesięcy stosowana w praktyce.
Uwagi:
Negocjatorzy rządowi potraktowali jako przywilej państwa propozycję
strony watykańskiej o możliwie wczesnym podawaniu do poufnej wiadomości
nazwiska nominatów. „Jest to nieporozumienie". Władze państwowe poinformowane o nominacie nie uzyskują żadnych uprawnień do zgłoszenia swego sprzeciwu.
„O tym, że przepis ten ma charakter kurtuazyjny świadczyć może nieoznaczony
termin przekazania informacji. Termin "możliwie wcześnie" jest tak ogólnikowy,
iż nie powinien znaleźć się w dokumencie normatywnym (...). Artykuł 7 konkordatu
wymaga nowej redakcji lub klauzul interpretacyjnych". (2)
Zaakceptowanie zasady niezależności Kościoła i państwa oznacza rezygnację
państwa z jakichkolwiek form oddziaływania na wewnętrzne sprawy Kościoła i wpływania na obsadę urzędów biskupich. Art. 7 ust. 4 nie naruszając zasady,
iż o mianowaniu biskupów decyduje Stolica Apostolska, pozostawia jednak
rządowi czas na przekazanie władzom kościelnym opinii o osobie biskupa,
który wprawdzie już został mianowany, ale jego nazwisko nie zostało jeszcze
podane do publicznej wiadomości. Należy zwrócić uwagę, iż nominacja biskupa
rodzi skutki dopiero z momentem opublikowania oficjalnego komunikatu Stolicy
Apostolskiej — uprawnienie przyznane rządowi nie jest zatem wcale kurtuazyjnym
gestem, lecz zagwarantowaniem rzeczywistej możliwości dyskretnego wypowiedzenia
się na temat papieskiej decyzji.
W konkordacie obowiązek powiadamiania władz państwowych ograniczono
do urzędu biskupa diecezjalnego, ustają więc zasady powiadamiania o innych
nominacjach. „Administracja państwowa może być pozbawiona informacji, kto
reprezentuje kościelne osoby prawne". (2)
Zarzut niezrozumiały — to Kościołowi zależy na tym, by informować państwo o tym, kto reprezentuje kościelne osoby prawne.
1 2 3 4 5 6 Dalej..
« Analizy i oceny prawne (Publikacja: 16-11-2003 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 2928 |
|