Prawo » Prawo wyznaniowe » Polskie konkordaty » Konkordat z 1993 » Prace nad konkordatem » Analizy i oceny prawne
Synopsis uwag i zastrzeżeń wobec tekstu Konkordatu [4] Autor tekstu: Marek Pernal
Wobec jednoznacznego postanowienia art. 10 ust. 4 konkordatu
stwierdzenie takie stanowiłoby superfluum ustawowe. Należy ponadto zwrócić
uwagę, że w drugim zdaniu art. 11 znaczenie nierozerwalności małżeństwa
podkreśla tylko jedna strona...
Artykuł 12 1. Uznając prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci oraz zasadę
tolerancji Państwo gwarantuje, że szkoły publiczne podstawowe i ponadpodstawowe
oraz przedszkola, prowadzone przez organy administracji państwowej i samorządowej,
organizują zgodnie z wolą zainteresowanych naukę religii w ramach planu
zajęć szkolnych i przedszkolnych.
2. Program nauczania religii katolickiej oraz podręczniki opracowuje
władza kościelna i podaje je do wiadomości kompetentnej władzy państwowej.
3. Nauczyciele religii muszą posiadać upoważnienie (missio canonica)
od biskupa diecezjalnego. Cofnięcie tego upoważnienia oznacza utratę prawa
do nauczania religii. Kryteria wykształcenia pedagogicznego oraz forma i tryb uzupełniania tego wykształcenia będą przedmiotem uzgodnień kompetentnych
władz państwowych z Konferencją Episkopatu Polski.
4. W sprawach treści nauczania i wychowania religijnego nauczyciele
religii podlegają przepisom i zarządzeniom kościelnym, a w innych sprawach
przepisom państwowym.
5. Kościół katolicki korzysta ze swobody prowadzenia katechezy dla
dorosłych, łącznie z duszpasterstwem akademickim.
Stan obecny:
Art. 19 ust. 1 ustawy z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła
Katolickiego stwierdza, iż „nauczanie religii dzieci i młodzieży odbywa
się w punktach katechetycznych organizowanych w kościołach, kaplicach i budynkach kościelnych, a także w innych pomieszczeniach udostępnionych
na ten cel przez osobę uprawnioną do dysponowania pomieszczeniem", a w
ust. 2 dodaje, że „nauczanie religii uczniów szkół publicznych może odbywać
się również na zasadach określonych w odrębnej ustawie".
Art. 12 ust. 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty stwierdza,
że „uznając prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci, szkoły publiczne
podstawowe organizują naukę religii na życzenie rodziców, szkoły publiczne
ponadpodstawowe — na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu
pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują uczniowie".
Par. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 14 kwietnia
1992 w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach
publicznych stwierdza, iż „w publicznych szkołach podstawowych i ponadpodstawowych,
przedszkolach oraz placówkach oświatowo-wychowawczych, zwanych dalej szkołami,
organizuje się, w ramach planu zajęć szkolnych lub wychowawczych, naukę
religii dla uczniów, których rodzice (opiekunowie prawni) wyrażą takie
życzenie, a w szkołach ponadpodstawowych — dla uczniów, których rodzice
lub sami uczniowie wyrażą takie życzenie. Po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują uczniowie".
Uwagi:
"Wprowadzenie przez konkordat nauczania religii do szkół publicznych
nie da się pogodzić ze świeckim charakterem państwa i szkoły". (1)
Obecność religii w szkole potwierdził polski parlament
uchwalając w 1991 roku ustawę o systemie oświaty. Konkordat nie wprowadza w tej dziedzinie żadnego novum. Podkreśla natomiast, iż nauczanie religii
musi być zgodne z zasadą tolerancji. Warunku takiego nie ma w art. 12 ust.
1 ustawy o systemie oświaty z 1991 r. (choć o tolerancji mówi się w preambule
ustawy).
Interpretacja określenia „organizują naukę religii"
użyta w konkordacie nie ulegnie zmianie, a państwo formalnie nadal świeckie i neutralne w sprawach religii w rzeczywistości nabierze cech państwa wyznaniowego.
Świadczy o tym żądanie od rodziców deklaracji w sprawie pobierania nauki
religii przez ich dzieci, prowadzenie dokumentacji nauczania religii przez
szkołę, umieszczenie stopnia religii na świadectwie szkolnym, opłacanie
nauczycieli religii przez państwo (...)". (1)
Wszystkie powyższe postanowienia zostały wprowadzone
do wewnętrznego porządku prawnego przed podpisaniem konkordatu.
"Konkordat usiłuje przesądzić zasadę nauczania religii w szkołach w ramach planu zajęć", czego nie przewiduje ustawa o systemie
oświaty". (2)
Nauczanie religii w ramach planu zajęć odbywa się na
podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej, wydanego na podstawie
delegacji zawartej w art. 12 ust. 2 ustawy o systemie oświaty i uznanego
za zgodne z prawem przez Trybunał Konstytucyjny. Konkordat rozszerza nauczanie
religii na przedszkola. (3) (4) Nauczanie religii w przedszkolach odbywa
się już od jesieni 1992 r. na podstawie cyt. wyżej rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej.
Konkordat „akcentując wyłączną rolę rodziców do
decydowania o pobieraniu nauki religii przez katolicką młodzież szkół ponadpodstawowych
odbiera jej posiadane dotąd prawo samodzielnego decydowania w tych sprawach".
(1)
Konkordat nie zmienia nic w dotychczasowych uprawnieniach
uczniów i rodziców do decydowania o uczęszczaniu na lekcje religii. Art.
12 ust. 1 konkordatu dokładnie odpowiada postanowieniom art. 12 ust. 1
ustawy o systemie oświaty, zastępując jedynie wyliczenie wszystkich przewidzianych w ustawie sytuacji ogólnym sformułowaniem „zgodnie z wolą zainteresowanych".
Konkordat utrwala dyskryminacyjne położenie uczniów
należących do mniejszości wyznaniowych, którzy — z powodu małej liczebności — nie uczęszczają na lekcje religii w szkole, lecz pobierają naukę w punktach
katechetycznych. W efekcie, zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z 20 kwietnia 1993 r., otrzymują na świadectwie „dyskryminującą" kreskę.
(1)
Zgodnie z postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego z 14 lipca 1993 r., rozstrzygającym wątpliwości dotyczące orzeczenia TK z 20 kwietnia 1993 r., na świadectwach szkolnych mogą być uwidaczniane
także oceny uzyskiwane przez uczniów w zorganizowanych przez organ prowadzący
szkołę punktach nauczania religii dla grup międzyszkolnych lub w pozaszkolnych
punktach katechetycznych. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 25 sierpnia 1993 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu
organizowania nauki religii w szkołach publicznych, uwzględniające powyższe
postanowienie Trybunału, zostało przygotowane przy współpracy i z akceptacją
kościołów mniejszościowych.
Konkordat nie przewiduje nadzoru państwa nad programami i realizacją nauczania religii w szkołach państwowych. (1) (4)
Istotnie, konkordat nie upoważnia państwa do nadzorowania
programu i podręczników do nauki religii. Świeckie państwo nie powinno
aspirować do takich kompetencji, jego urzędnicy musieliby się bowiem wypowiadać w kwestiach doktrynalnych i kanonicznych. (Należy jednak przyznać, że konkordat
włoski przewiduje takie uprawnienia władz państwowych). Nie oznacza to
jednak, iż państwo traci jakąkolwiek kontrolę nad procesem nauczania religii w publicznych placówkach. Nauczyciele religii podlegają — zgodnie z ust.
4 — wszystkim przepisom państwowym, które nie dotyczą spraw związanych z treściami nauczania i wychowania religijnego — a więc np. ogólnym rygorom
związanym z organizacją i dyscypliną pracy. Muszą także spełniać kryteria
wykształcenia pedagogicznego, o których mowa w ust. 3. „Konkordat przekreśla
definitywnie dążenia znacznej części katolików, którzy są zwolennikami
nauczania religii w punktach katechetycznych". (7) Konkordat gwarantuje,
że szkoły publiczne będą organizować naukę religii, nie zmusza jednak Kościoła,
by prowadził katechizację wyłącznie w placówkach oświatowych.
Artykuł 13
Dzieciom i młodzieży katolickiej przebywającym na koloniach i obozach
oraz korzystających z innych form zbiorowego wypoczynku zapewnia się możliwość
wykonywania praktyk religijnych, a w szczególności uczestniczenia we Mszy
św. w niedziele i święta.
Artykuł 14
1. Kościół katolicki ma prawo zakładać i prowadzić placówki oświatowe i wychowawcze, w tym przedszkola oraz szkoły wszystkich rodzajów, zgodnie z przepisami prawa kanonicznego i na zasadach określonych przez odpowiednie
ustawy.
2. W realizowaniu minimum programowego przedmiotów obowiązkowych i w wystawianiu druków urzędowych szkoły te podlegają prawu polskiemu. W realizowaniu programu nauczania pozostałych przedmiotów szkoły te stosują
się do przepisów kościelnych. O publicznym charakterze tych szkół i placówek
decyduje prawo polskie.
3. Nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy oraz uczniowie i wychowankowie
szkół i placówek wymienionych w ustępie 1 — jeśli są one szkołami lub placówkami
publicznymi albo mają uprawnienia szkół lub placówek publicznych — mają
prawa i obowiązki takie same jak analogiczne osoby w szkołach i placówkach
publicznych.
4. Szkoły i placówki wymienione w ustępie 1 będą dotowane przez
Państwo lub organy samorządu terytorialnego w przypadkach i na zasadach
określonych przez odpowiednie ustawy.
Stan obecny:
Prawo do zakładania i prowadzenia placówek oświatowych i wychowawczych
przyznaje Kościołowi ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła
Katolickiego w RP.
Artykuł 15
1. Rzeczpospolita Polska gwarantuje Kościołowi katolickiemu prawo
do swobodnego zakładania i prowadzenia szkół wyższych, w tym uniwersytetów,
odrębnych wydziałów i wyższych seminariów duchownych oraz instytutów naukowo-badawczych.
2. Status prawny szkół wyższych, o których mowa w ustępie 1, a także
tryb i zakres uznawania przez Państwo kościelnych stopni i tytułów oraz
status prawny wydziałów teologii katolickiej na uniwersytetach państwowych
regulują umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Konferencją Episkopatu
Polski upoważnioną przez Stolicę Apostolską.
3. Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie i Katolicki Uniwersytet
Lubelski są dotowane przez Państwo. Państwo rozważy udzielanie pomocy finansowej
odrębnym wydziałom wymienionym w ustępie 1.
Stan obecny:
Prawo do zakładania i prowadzenia szkół wyższych przyznaje Kościołowi
ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP. 14 czerwca 1991 r. Sejm uchwalił ustawę o finansowaniu Katolickiego
Uniwersytetu Lubelskiego z budżetu państwa.
Uwagi:
"Dotowanie KUL (...) może nie nasuwać zastrzeżeń" lecz dotowanie
kształcenia wyłącznie duchownych Kościoła katolickiego budzi poważne wątpliwości.
(2) (4)
Papieska Akademia Teologiczna jest uczelnią kształcącą oprócz duchownych
także osoby świeckie. Przewiduje to par. 9 ust. 2 pkt 4 umowy z dnia 30
czerwca 1989 r. między Rządem a Konferencją Episkopatu w sprawie uregulowania
statusu wyższych uczelni papieskich (Mon. Pol. Nr 22, poz. 174). "Konkordat
ogranicza autonomię uniwersytetów państwowych przy tworzeniu wydziałów
teologii". (1)
Postanowienie ust. 2 nie zmienia dotychczasowych kompetencji Senatu
uczelni państwowych, określonych w ustawie z 12 września 1990 r. o szkolnictwie
wyższym. Konkordat przewiduje zawieranie stosownej umowy dotyczącej statusu
prawnego wydziału teologii, nie ogranicza jednak władzy Senatu decydującego o potrzebie utworzenia takiego wydziału.
1 2 3 4 5 6 Dalej..
« Analizy i oceny prawne (Publikacja: 16-11-2003 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 2928 |