Tematy różnorodne » Ekologia i ekozofia
21 przykazań ekologicznych na 21 wiek Autor tekstu: Maciej Psyk
Na początku
obecnego wieku według większości naukowców wydobycie ropy naftowej osiągnęło
swój historyczny szczyt i będzie się już stopniowo zmniejszać windując
kolejne rekordy cen. Gołym okiem widzimy tego potwierdzenie — cena tego
podstawowego surowca energetycznego podskoczyła ponad dwukrotnie w ciągu
jednego roku (maj 2007-maj 2008) w tym o 44% tylko od stycznia do maja 2008!
Pesymiści prognozują przekroczenie 200$ za baryłkę w 2010 roku, co byłoby
nie tyle — podwyżką, co rewolucją dla całej gospodarki światowej. Coraz
więcej wskazuje na poprawność Teorii Olduvai
Richarda Duncana według której świat właśnie wchodzi w klifowy spadek
produkcji energii, co spowoduje chaos, bankructwa, destabilizację wielu państw.
Najstarsza kopalnia węgla kamiennego w Europie, Murcki w Katowicach, datuje
początek swojej działalności na 2 połowę XVII wieku. Istniejące jeszcze zasoby światowe
nie mogą zaspokoić wykładniczo rosnącego popytu. Wydaje się, że oparcie
gospodarki na paliwach kopalnych będzie epizodem w dziejach ludzkości. Jeśli przyjmiemy umownie,
że narodziny działalności gospodarczej były plus minus 10 tysięcy lat temu to
jej całkowita zależność od paliw kopalnych będzie stosunkowo krótkim
okresem od końca XIX wieku prawdopodobnie do połowy XXI wieku. To właśnie
okres w którym przyszło nam żyć a jednocześnie — według Teorii Olduvai — epoka industrialna. Już od dłuższego
czasu światowe elity zdają sobie z tego sprawę i przygotowują się na
przestawienie gospodarek na erę „po ropie". W ostatnich latach władze m.in. Zjednoczonych Emiratów Arabskich zauważyły, że mają od losu (lub Allaha)
nie tylko morze ropy pod nogami, ale i bardzo wysokie nasłonecznienie. Efektem
tego jest projekt miasta Masdar korzystającego wyłącznie z energii słonecznej.
Również władze Izraela budując największą na świecie elektrownię solarną
na pustyni Negev chcą w 2020 roku być pierwszym krajem na świecie, który
całkowicie przestawi się z motoryzacji opartej na samochodach z silnikiem
spalinowym,
na motoryzacje opartą na
samochodach elektrycznych. Pytanie nie brzmi więc „czy", tylko „kiedy"
oraz „na ile łagodnie" to przejście nastąpi. Dostępne
dane wskazują, że paliwa alternatywne stanowią dziś zaledwie ułamek energii
uzyskiwanej z paliw kopalnych
więc przejście łagodne jest niemożliwe, a z tego wynika,
że już w tej chwili rządy mogą i powinny podjąć zdecydowane kroki, aby spadek po klifie był jak najmniej bolesny, przedłużając
fazę plateau. Brak takich działań byłby nierozumnym zachowaniem typu „po nas choćby potop". Problem pogłębia fakt,
że kraje uprzemysłowione, a zwłaszcza USA, przez dekady przyzwyczajone do
taniej ropy z Bliskiego Wschodu, zużywają znacznie więcej tego surowca niż wynosi
ich własna wcale niemała produkcja krajowa. Gdyby żył dzisiaj Abraham Lincoln zapewne
powiedziałby: "Dobry Bóg dał Stanom Zjednoczonym tyle ropy naftowej ile potrzebują".
Amerykanie nie docenili jednak tego daru — zużywają trzy razy więcej niż
„dał im dobry Bóg". Marnowanie energii objawia się głównie w absurdalnie
wielkich samochodach wykorzystywanych zupełnie nieracjonalnie do jazdy
miejskiej. Jeśli jedna osoba jeździ ponad dwutonowym monstrum to de facto zamiast się przemieścić ciężko pracuje nad
przetransportowaniem dwóch ton stali. Spalanie takiego pojazdu jest 3-4 razy większe
niż auta miejskiego. Do tego każdy silnik benzynowy zużywa jedynie 25%
energii i marnuje 75%. Amerykanie zużywają więc kilkanaście razy więcej
energii w ruchu miejskim niż jest to konieczne. Konsekwencją
będzie znacznie szybsze i znacznie dotkliwsze zderzenie z końcem epoki
paliwowej niż gdyby ograniczono się do zasobów krajowych bez importu. Poniżej
prezentuję w formie przykazań zbiór praktycznych rozwiązań i wskazówek już
teraz stosowanych przez różne państwa aby możliwie najłagodniej przygotować
się do świata bez ropy. Nie odnoszą się one do osób indywidualnych, ale do władz
państwowych lub — ewentualnie — lokalnych. Może to być ilustracja
wachlarza możliwości jakie posiadają władze publiczne — swoisty program
ekologiczny dla Polski. 1. Pełne
wykorzystanie zasobów OZE na lądzie i na polskich wodach terytorialnych.
Wykorzystanie wód geotermalnych o temperaturze poniżej
100 st
. do ogrzewania mieszkań lub gorących kąpieli w sanatoriach. Osiągnięcie
20% udziału energii z OZE do 2020 roku a dzięki temu — średniego ogólnopolskiego
poziomu
300 g
CO2/kWh.
Wyjaśnienie: OZE to polski
akronim odnawialnych źródeł energii. Prawo polskie definiuje je następująco:
"źródło wykorzystujące w procesie
przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal,
prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy,
biogazu wysypiskowego, a także z biogazu powstałego w procesach odprowadzania
lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych". Polska ma relatywnie duże zasoby OZE — wiatru na wybrzeżu
bałtyckim, wód geotermalnych w różnych regionach oraz rozległą sieć
rzeczną, na której można budować hydroelektrownie. W podłódzkim Uniejowie
ma powstać elektrownia
geotermalna,
rozważa się budowę takiej elektrowni w Stargardzie Szczecińskim gdzie wody
geotermalne są wykorzystywane
do ogrzewania 75% mieszkań. Ogółem na obszarze Polski znajduje się około
6600 km3 wód geotermalnych o temperaturze od
25°C
do
150°C [ 1 ].
Na Szczycie Rady Europejskiej 8-9.03.2007 przyjęto bardzo ambitne cele, a pośród
nich wymóg osiągnięcia 20% udziału energii z OZE do 2020 roku. Osiągnięcie
tego przez Polskę jest możliwe, choć wymagałoby skoordynowanych działań i nadania temu celowi priorytetu w pracach rządu oraz wykorzystania wszystkich zasobów,
także energii pływów na polskich wodach terytorialnych. Energia z OZE znacząco
wypływa na obniżenie emisji CO2. 2. Budowa
elektrowni atomowej oraz elektrowni o ujemnej emisji CO2 w technologii
Carbon capture and storage (CCS) lub w oparciu o algi.
Wyjaśnienie: Polska zabiega o zlokalizowanie w naszym kraju 1-2 instalacji
pilotażowych w oparciu o technologię CCS (gromadzenia i składowania
emitowanego przy produkcji energii CO2) spośród 10 planowanych przez UE. Tak „złapane" CO2 planuje
się składować pod dnem Morza Północnego.
Druga metoda osiągnięcia ujemnej emisji CO2 to produkcja
bioetanolu z alg. W Europie wracają także do łask elektrownie atomowe nowej generacji. 3.
Import
„czystej" energii elektrycznej w technologii High Voltage Direct Current
(HVDC) w przypadku braku samowystarczalności.
Wyjaśnienie: Technologia
HVDC umożliwia przesyłanie dużych ilości energii elektrycznej na duże odległości — produkcja o mocy ponad 1 GW na ponad
1000 km. Chiny w tej chwili zamieniają sieć rurociągów na sieć
HVDC na gigantyczną skalę. W Europie przykładem jest 200-tysięczne miasto Kassel, które importuje czystą
energię kablem z Norwegii. Wygaszono dzięki temu ciepłownie tradycyjne. W dłuższej
perspektywie HVDC może całkowicie zastąpić rurociągi. 4.
Płacenie
producentom za energię elektryczną z OZE stawek powyżej ceny rynkowej.
Wyjaśnienie: Rozwiązanie
takie przyjęto w Niemczech, co pozwoliło na dynamiczny wzrost udziału OZE w strukturze niemieckiej energii pierwotnej. 5. Budowa
eksperymentalnego osiedla o śladzie ekologicznym rzędu 2-2,5 gha.
Wyjaśnienie: Obliczono, że
każdy człowiek zużywa zasoby odpowiadające pewnej powierzchni Ziemi. Jest to
„ślad ekologiczny" (ang. ecological footprint). Przy obecnej liczbie
mieszkańców „pojemność" Ziemi to 1,9 gha (hektarów globalnych). Poziom
poniżej 3 gha w krajach uprzemysłowionych uznawany jest za wyjątkowo niski i uzyskiwany tylko w osadach rolniczych. Wyjątkiem jest eksperymentalne chińskie
miasto Dongtan o planowanej liczbie mieszkańców
50 tys. w 2012 i 500 tys. w 2040 i śladzie ekologicznym 2,2 gha.
Rząd chiński, który dokonuje planowanej urbanizacji społeczeństwa
(przeniesienie kilkuset milionów osób do miast) planuje kolejne takie miasta
budowane na podstawie doświadczeń z Dongtan. Samo miasto jest przedmiotem
zainteresowania wielu rządów i organizacji. Europejską odpowiedzią
ma być miasteczko, Sherford
na 12 tys. mieszkańców, a z istniejących projektów jest to osiedle Beddington Zero Energy Development
(BedZED) — 3,2 gha. 6. Stworzenie w metropoliach wypożyczalni rowerów na wzór Paryża i promowanie HPV (Human
Powered Vehicle) jako środka transportu na wzór Holandii. Wyjaśnienie: Mer Paryża
Bertrand Dalanoe stworzył największą w jakiejkolwiek metropolii na świecie sieć bezobsługowego
wynajmu rowerów — 10 tysięcy rowerów w 750 stacjach wynajmu.
Rowery pomagają zapobiec otyłości i związanych z nią chorób, kosztujących
państwowe systemy opieki zdrowotnej fortunę. Ponadto są najszybszym środkiem
lokomocji w centrach miast. System wzorowany na paryskim można wdrożyć w każdej
metropolii, także z pewną liczbą rowerów elektrycznych o mocy jednego konia
mechanicznego (1KM to
735W, podczas, gdy niektóre rowery mają nawet więcej) w których nie trzeba
nawet pedałować. 7. Ustanowienie
płatnego wjazdu do centrów metropolii, z którego — poza służbami
ratunkowymi — zwolnione są transport publiczny, taksówki i samochody
elektryczne. Wyjaśnienie: London
Congestion Charge to sztandarowe dzieło byłego mera Kena Livingstona. Za wjazd do centrum miasta w dni robocze samochody osobowe płacą
8 funtów.
Stymuluje to rozwój samochodów elektrycznych (w Londynie brytyjską premierę
będzie mieć norweski samochód Think City, testowano także elektrycznego Smarta) oraz
transportu publicznego. Wpływy z opłat przeznaczane są na zakup autobusów.
Strefy takie obowiązują także w Sztokholmie i Singapurze. 8. Zapewnienie
przywilejów samochodom emitującym poniżej
100 g
CO2/km (zwłaszcza elektrycznym). Zwolnienie z podatku drogowego i kosztów
municypalnych. Ustanowienie odliczenia podatkowego za zakup samochodu
elektrycznego, paneli solarnych oraz sprzętu AGD w klasie energetycznej
A++/A+. Zapewnienie bezpłatnego ładowania samochodów elektrycznych na
bezpłatnych dla nich parkingach. Wsparcie fiskalne dla konwersji Toyoty
Prius na PHEV.
Wyjaśnienie: Samochody o emisji poniżej
100 g
CO2/km są faworyzowane przez prawo w wielu krajach, m. in. Wielkiej Brytanii.
We Francji państwo dotuje zakup samochodów elektrycznych. Stosowane są także
odpisy podatkowe na ich zakup oraz na zakup paneli solarnych domowego użytku.
Gmina Westminster w centrum Londynu utrzymuje stacji bezpłatnego ładowania samochodów elektrycznych, obniżając och koszty
użytkowania do zera.
Taki sam plan mają władze wyspy Wight na Kanale La Manche — zamierzają być
pierwszą zindustrializowaną wyspą na świecie korzystającą w całości z czystej („zielonej") energii. Z kolei okresowe subsydiowanie konwersji Toyoty Prius (druga generacja, 2004-2008) na pojazd typu
PHEV (tj. częściowo używający energii elektrycznej z gniazdka, np. na
dystansie
50 km
) zestawem Hymotion L5 może pomóc w zachowaniu starej ceny. 9. Wprowadzenie
dodatkowych sankcji (podatki i opłaty) dla samochodów emitujących ponad
225 g
CO2/km oraz urządzeń w klasach energooszczędności F-G a nawet wycofanie ich z rynku.
Wyjaśnienie: Jest to plan
władz Londynu według którego Congestion Charge za te samochody wynosiłby
25 a
nie zwykłe
8 funtów. Na pomysł bardzo gwałtownie zareagował Porsche (zapowiedź batalii prawnej).
Jednocześnie zmusiło to firmę do wypuszczenia na rynek modelu emitującego
„tylko"
223 g
CO2/km. Z kolei Unia Europejska chce
wycofać z rynku tradycyjne żarówki. 10. Wygaszanie
elektrowni węglowych, które znalazły się na liście załączonej do
polskiego stanowiska negocjacyjnego w obszarze „Środowisko" jako niespełniające
dyrektyw 2001/80/WE.
Wyjaśnienie: Wielkie
elektrownie węglowe emitują ogromne ilości CO2, podnosząc w ten sposób średni
poziom g CO2 na kWh z sieci. Poziom „starej Unii" dzięki nakładom na OZE
jest znacznie niższy niż dla Polski. Należy zaś oczekiwać, że wartość g
CO2/kWh będzie użyta w przyszłej legislacji unijnej. 11. Zniesienie
akcyzy na prąd i obniżenie VAT-u do 15%.
Wyjaśnienie: Tylko Polska z krajów UE nakłada akcyzę na prąd i 22% podatek VAT. Tymczasem w niektórych
krajach nadal obowiązuje stawka zredukowana poniżej 15%. Niestety, wraz z przechodzeniem z pojazdów spalinowych na elektryczne należy się raczej
spodziewać przeciwnego ruchu (benzyna jest w Polsce opodatkowana na 58%). 12.
Ustanowienie
wolnego europejskiego rynku energii elektrycznej.
13. Zachęcanie
polskich studentów, konstruktorów, wynalazców (np. funduszami na naukę)
do brania regularnego udziału w takich konkursach jak: World Solar
Challenge w Australii, Shell Eco-Marathon, Innovate or die, International
Bicycle Design Competition, Progressive Automotive X PRIZE. Nagradzanie
odznaczeniami państwowymi jak Order Odrodzenia Polski za wybitne patenty i osiągnięcia naukowe, które zwiększą samowystarczalność energetyczną
RP.
Wyjaśnienie: Polscy
studenci wzięli dwukrotnie udział w konkursie na najniższe zużycie paliwa
Shell Eco-Marathon, ale nie słychać nic o udziale w innych prestiżowych
konkursach, m. in. World Solar Challenge (nieoficjalne mistrzostwa świata pojazdów solarnych)
oraz Progressive Automotive X PRIZE (międzynarodowy konkurs na zbudowanie oszczędnego
samochodu następnej generacji).
Tymczasem właśnie w takiej rywalizacji zdobywa się patenty, doświadczenia i wreszcie umowy handlowe z przemysłem. 14. Stopniowe
obniżanie zużycia paliwa w sprzedawanych samochodach w następnych latach
do około
3 litrów
benzyny na
100 km w 2030.
Wyjaśnienie: Kierunek pokazuje tu amerykańska ustawa Corporate Average Fuel Economy (CAFE)
krytykowana przez ekologów za zbytnią zachowawczość (
35 mil
na galon do 2020 roku i o 4% przez 10 lat do 52 mpg w 2030, co i tak spotkało
się z oporem i krytyką producentów samochodów). Hillary Clinton w kampanii
prezydenckiej proponowała 55 mpg do 2030 roku, a ekolodzy — 75 mpg do 2030 roku. W Europie stosuje się obniżanie poziomu CO2 w gramach na kilometr — do 125
do 2015 i
95 g
CO2/km do 2020 roku. 15. Obchodzenie
22 września jako Europejskiego Dnia Bez Samochodu.
Wyjaśnienie: Celem
kampanii jest kształtowanie wzorców zachowań proekologicznych,
upowszechnienie informacji o negatywnych skutkach używania samochodu,
przekonanie Europejczyków do alternatywnych środków transportu, promocja
transportu publicznego oraz pokazanie, że życie w mieście bez samochodu jest
nie tylko możliwe, ale także o wiele przyjemniejsze (cytat z Wikipedii
). W Polsce odpowiedzialne za przygotowania są panie Magdalena Cheda i Aleksandra Mrowińska z Ministerstwa Środowiska. Jest to również okazja do organizowania akcji Masa Krytyczna.
16. Produkcja
paliwa syntetycznego w Firmie Chemicznej Dwory SA.
Wyjaśnienie: Produkcja paliwa syntetycznego z węgla przeżywa na świecie swój renesans wszędzie
tam, gdzie istnieją duże zasoby węgla i małe — ropy naftowej. 17. Budowa
budynku "energy positive" czyli pobierającego więcej energii słonecznej i wiatrowej niż się w takim budynku zużywa.
Wyjaśnienie: Budynek taki
powstaje w Paryżu a jego budowa finansowana jest przez Fundację Billa Clintona.
Ma zostać ukończony w 2010 roku i produkować 20% więcej energii niż będzie
zużywał.
Do tej pory celem było bardzo niskie zapotrzebowanie na energię. 18. Oparcie
transportu zbiorowego na tramwajach typu Ultra Low Floor, np. Siemens
Combino Plus oraz budowa pojazdów typu PRT.
Wyjaśnienie: Szynowy
transport zbiorowy cechuje się najniższym zużyciem energii -
przy pełnym tramwaju nawet ponad
1000 mil
na ekwiwalent galonu amerykańskiego benzyny na pasażera.
Jest to poziom nieosiągalny dla samochodów osobowych. Typ Ultra Low Floor jest o wiele wygodniejszy niż starsze modele. Powstaje także wiele projektów
pojazdów szynowych zawieszonych ponad ruchem miejskim (ang. Personal Rapid Transit, PRT), np. polski MISTER,
SkyTran,
SkyCab). Pierwszym systemem PRT będzie gondola ULTra na lotnisku Heathrow. 19.
Informowanie
konsumentów o przewidywanych kosztach użytkowania pojazdów i urządzeń AGD.
Wyjaśnienie: Rozporządzenie
Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie zestawień
istotnych z punktu widzenia ochrony środowiska informacji o produktach,
Dz. U. 2004 nr 98 poz. 999 oraz dyrektywa 1999/94/WE z dnia 13 grudnia 1999 r. w sprawie dostępności dla konsumentów informacji o zużyciu paliwa i emisjach
CO2 w odniesieniu do obrotu nowymi samochodami osobowymi (Dz. Urz. WE L 12 z 18.01.2000 r.)
20. Popularyzacja pojazdów LSV (Low Speed Vehicle) o prędkości maksymalnej
50 km/h. WArto rozważyć rozwiązania prawne
na wzór USA i Kanady oraz ewentualne subsydiowanie takich pojazdów. Pożyteczne
byłoby zapoznawanie urzędników i posłów
odpowiedzialnych za przemysł z osiągnięciami Centre for Electric Vehicle Experimentation
in Quebec.
Wyjaśnienie: W Quebec
wprowadzono pilotażowy program rozwoju tego typu pojazdów. W konkluzji
stwierdzono, że generalnie zaspokajają one potrzeby transportowe w terenie
zabudowanym.
21. Utworzenie agencji koordynującej całokształt prac
naukowo-badawczych, legislacyjnych, opiniodawczych i innych w RP zmierzających
do poprawy jakości powietrza i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.
Wyjaśnienie: Najlepiej znaną tego typu
jednostką jest California Air Resources Board (Rada ds. Zasobów Powietrznych
Stanu Kalifornia). Jej roczny budżet wynosi 759 mln $. Po wprowadzeniu Zero
Emission Vehicle Program w 1990 roku (zobowiązanie do wprowadzania na rynek
samochodów elektrycznych) znalazła się na pierwszej linii walki z przemysłem
samochodowym. Obecnie dzięki bateriom litowo-jonowym ten program
powrócił. Jest głównym miejscem tworzenia prawa związanego z ochroną
środowiska w USA zwłaszcza w odniesieniu do motoryzacji. Stoi za stanową
Ustawą o zapobieganiu globalnego ocieplenia. Posiada rozległe uprawnienia
administracyjne (ta kwestia jest związana z ustrojem politycznym USA więc nie
przekłada się automatycznie na inne kraje). Przy współudziale CARB (główną
przyczyną jest tropikalny klimat w wielkiej metropolii z licznymi
uniwersytetami) Kalifornia stała się światowym zagłębiem firm związanych z paliwami
alternatywnymi i oszczędzaniem energii.
Przypisy: [ 1 ] Sokołowski J.: Metodyka oceny zasobów geotermalnych i warunki ich
występowania w Polsce, Materiały Polskiej Szkoły Geotermalnej, III Kurs, Wyd.
PGA i CPPGSMiE PAN, Kraków-Stręszecin 1997 « Ekologia i ekozofia (Publikacja: 12-06-2008 Ostatnia zmiana: 15-06-2008)
Maciej Psyk Publicysta, dziennikarz. Z urodzenia słupszczanin. Ukończył politologię na Uniwersytecie Szczecińskim. Od 2005 mieszka w Wielkiej Brytanii. Członek-założyciel Polskiego Stowarzyszenia Racjonalistów oraz członek British Humanist Association. Współpracuje z National Secular Society. Liczba tekstów na portalu: 91 Pokaż inne teksty autora Liczba tłumaczeń: 2 Pokaż tłumaczenia autora Najnowszy tekst autora: Monachomachia po łotewsku | Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 5929 |