Racjonalista - Strona głównaDo treści


Fundusz Racjonalisty

Wesprzyj nas..
Zarejestrowaliśmy
203.698.490 wizyt
Ponad 1065 autorów napisało dla nas 7364 tekstów. Zajęłyby one 29017 stron A4

Wyszukaj na stronach:

Kryteria szczegółowe

Najnowsze strony..
Archiwum streszczeń..

 Czy konflikt w Gazie skończy się w 2024?
Raczej tak
Chyba tak
Nie wiem
Chyba nie
Raczej nie
  

Oddano 618 głosów.
Chcesz wiedzieć więcej?
Zamów dobrą książkę.
Propozycje Racjonalisty:
Sklepik "Racjonalisty"

Złota myśl Racjonalisty:
(..) wydaje się, iż przedwczesny byłby wniosek, że twierdzenia o osobliwościach dowodzą początku Wszechświata, nie mówiąc już o jego stworzeniu.
 Państwo i polityka » Doktryny polityczne i prawne

W kręgu myśli Rose Wilder Lane, Isabel Paterson i Ayn Rand [3]
Autor tekstu:

Jednostka — społeczeństwo

Teza o nadrzędność jednostki wobec społeczeństwa stanowi centrum rozważań prac libertarianek. Obrazowo nadrzędność tę pokazała Wilder Lane, pisząc, iż społeczeństwie to nie rój, a jeśli ktoś tak myśli, to ulega złudzeniu i żyje w świecie fantazji [ 77 ]. Wolne społeczeństwa opierają się na zasadach indywidualizmu, wolności i poszanowaniu własności prywatnej [ 78 ]. Paterson nazywała takie wspólnoty społeczeństwami umowy (ang. society of contract); tu nadrzędna wobec całości jest jednostka [ 79 ]. Przeciwieństwem są społeczeństwa stanowe (ang. society of status), czyli te, w których nadrzędna rola przypada całości, czy też jak to ma miejsce w społeczeństwach feudalnych, jednostka, pozostając częścią określonego stanu, nie osiąga swojej indywidualnej podmiotowości. Społeczeństwa stanowe, zniewalając myśl indywiduum, dławią jej wolność i grabią z własności [ 80 ]. Fundamentem społeczeństwa kapitalistycznego [ 81 ], respektującego prawa jednostki, jest w przekonaniu pisarek moralność indywidualna, zaś altruizm to skamielina moralności plemiennej [ 82 ]. Owa etyka plemienna, jak podkreślała Paterson, koncentruje się na „dobru wspólnym", którym to pojęciem posługuje się władza [ 83 ], aby usprawiedliwić istnienie rządów totalnych [ 84 ]. Inaczej jest w przypadku społeczeństw kontraktu. Te zachowują prawa człowieka, ograniczane jedynie prawami innych jednostek. W społeczeństwach stanowych królują grupy, klasy, narody, stany, rodzina — nigdy zaś indywiduum. Co charakterystyczne jednak, jak zauważały autorki, kolektywiści wiele miejsca poświęcają tymże prawom jednostek [ 85 ]. Aby osądzić czy dany ustrój jest wolnościowy, czy zniewalający, Rand pytała: 1) czy jego system społeczny rozpoznaje prawa indywidualne? i 2) czy zakazuje użycia siły w związkach międzyludzkich? [ 86 ]. Dodawała, iż to w imię idei humanizmu tolerowane jest w krajach socjalistycznych zawieszanie wolności i praw, egzekucje bez procesów, tortury przeciwników, obozy pracy itp. Nic dziwnego, że ludzie próbują z nich uciec, konkludowała [ 87 ]. Poświęca się tam interes jednostki na rzecz interesu iluzorycznego kolektywu [ 88 ], toteż wolni ludzie „głosują nogami", wybierając życie w wolnym społeczeństwie [ 89 ].

Scheda i inspiracje

Prace Wilder Lane, w tym główne dzieło The Discovery of Freedom, wywarły wpływ na wielu w tym na Leonarda Readsa [ 90 ], Floyd Arthur Harpera [ 91 ] czy Roberta M. LeFevre'sa [ 92 ]. Autorka pod koniec swojego życia została duchem opiekuńczym ruchu libertariańskiego, a przede wszystkim Rogera MacBride’a [ 93 ], kandydata na prezydenta Partii Libertariańskiej. Sama postać Paterson i jej dorobek stały się inspiracją dla postawy wolnościowej między innymi Williama F. Buckleya Jr. [ 94 ], założyciela magazynu „National Review". Ikona konserwatystów amerykańskich Russell Kirk [ 95 ] przyznawał się do wpływu The God of the Machine, jak i korespondencji, jaką z Paterson prowadził od początku II wojny światowej. Rand stworzyła w swoim mieszkaniu w Nowym Jorku salon wymiany myśli, nazywany żartobliwie przez jego uczestników, „Kołem Kolektywistów" [ 96 ], co stanowiło rzecz jasna opozycję dla ich indywidualistycznych poglądów. Przez wiele lat najbliższymi współpracownikami Rand byli Barbara i Nathaniel Branden [ 97 ], Leonard Peikoff [ 98 ], a także Alan Greenspan. Wokół Rand zaistniał ośrodek dydaktyczny, wydający pismo „The Objectivist". Po jej śmierci Peikoff ufundował „The Ayn Rand Institute: The Center for the Advancement of Objectivism". Prace Rand czytali wybitni przedstawiciele myśli libertariańskiej: Murray N. Rothbard czy Robert Nozick [ 99 ]. Na marginesie należy dodać, że w latach 50-tych XX wieku Rothbard przez jakiś czas sympatyzował z filozofią Ayn Rand, lecz w kilkanaście lat później napisał sztukę parodiującą filozofkę pt. „Mozart Was a Red" — Rand miała nie znosić komunizmu równie gorąco, jak nie znosiła Mozarta. Nozick, który przeszedł metamorfozę intelektualną właśnie pod wpływem lektur Rand, w eseju „On the Randian Argument" ze zbioru Socratic Puzzles pomimo szczerej sympatii dla indywidualistycznych poglądów filozofki, wytykał jej jednak nielogiczność argumentów i brak spójności [ 100 ].

Jednostka bez płci

Rand, Paterson i Wilder Lane były intelektualistkami, które odegrały znaczącą rolę w przestrzeni publicznej władanej przez mężczyzn. Problematyka feministyczna nie interesowała jednak żadnej z nich [ 101 ]. W prawdzie w twórczości Rand wątki feministyczne pojawiają się, nie znajdują one jednak jednoznacznej artykulacji. Stały się one przedmiotem rozważań w analizie pt.: Feminist Interpretation of Ayn Rand Mimi Reisel Gladstein i Chrisa Matthew Sciabarra’y. Pracę tę otwiera tekst Barbary Branden, która nazwała Rand „niechętną feministkę" (ang. reluctant feminist), nie stawiającą sobie pytania które w 1706 roku zadała Mary Astell w Reflections on Marriage: „Dlaczego skoro wszyscy ludzie rodzą się wolni, wszystkie kobiety rodzą się zniewolone?" [ 102 ].

Mimo to Branden podkreślała, że powinniśmy pisarstwo Rand postrzegać jako feministyczne [ 103 ], a na poparcie tej tezy przytoczyła obraz bohaterek jej powieści, silnych, niezależnych i racjonalnych kobiet: Dominique Francon z The Fountainhead i Dagny Taggart z Atlas Shrugged. Swój esej rozpoczęła Branden zdaniem: „Życie i dzieło Ayn Rand są — w zdecydowanej większości — manifestem feministycznym" [ 104 ]. Camille Paglia [ 105 ] dodawała w Reflections on Ayn Rand, że bohaterki powieści Rand charakteryzowały niezmiennie samodzielność oraz wyemancypowanie od tradycyjnych, skostniałych ról i oczekiwań społecznych [ 106 ]. Niemniej nie są one jednak kreatorkami, zauważała — i podążają za mężczyzną — wizjonerem. Powieści Rand, oceniła Susan Love Brown w analizie Ayn Rand: The Woman Who Would Not Be President, pokazują intelektualne i strukturalne podporządkowanie kobiety mężczyźnie. Mężczyzna jest nauczycielem kobiety i prowadzi ją za swoimi ideami. Innymi słowy, kobiety opisywane są właśnie poprzez swoje relacje z mężczyznami [ 107 ]. Susan Brownmiller [ 108 ] w: Ayn Rand: A Traitor to Her Own Sex, dodawała, iż opisując scenę gwałtu, Rand nie potępiła jej, lecz wręcz przeciwnie, nie dostrzegała w niej przemocy i zła. Tym samym zdradziła swoją płeć, oceniła Brownmiller [ 109 ].


1 2 3 4 Dalej..

 Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też:
Janczarzy Watykanu
Propaganda antynikotynowa i jej główny artykuł wiary

 Zobacz komentarze (4)..   


 Przypisy:
[ 77 ] Por. R. Wilder Lane: „Give me liberty", op. cit., s. 8 — 9 i 13 — 14. Także w: I. Paterson: op. cit., s. 237 — 238, A. Rand: „The Virtue of selfishness…", op. cit., s. 86. oraz R. Wilder Lane: „Discovery of Freedom…", op. cit., s. 9 — 11.
[ 78 ] A. Rand: „The Fountainhead…", op. cit., s. 715.
[ 79 ] Por. I. Paterson: op. cit., s. 41 — 42.
[ 80 ] A. Rand: „The Fountainhead…", op. cit., s. 715 — 716.
[ 81 ] Por. A. Rand: „What Is Capitalism?", op. cit., s. 19.
[ 82 ] Por. A. Rand: „Selfishness without a self 1974" w: „The Philosophy who needs it. with Introduction Leonard Peikoff", New American Library, New York 1982, s. 50.
[ 83 ] Por. I. Paterson: op. cit., s. 42 — 43.
[ 84 ] Por. A. Rand: „What Is Capitalism?…", op. cit., s. 21.
[ 85 ] Por. I. Paterson: op. cit., s. 184.
[ 86 ] Por. A. Rand: „What Is Captalism?…", op. cit., s. 18.
[ 87 ] Por. A. Rand: „The Virtue of selfishness…", op. cit., s. 87. „Socjalizm nie jest ruchem ludowym. Jest ruchem intelektualistów, stworzonym, prowadzonym i kontrolowanym przez intelektualistów, którzy przenieśli go z wieży z kości słoniowej w krwawą rzeczywistość, układając się ze swoimi wrogami (...)" (tłum. własne). Ibidem: s. 88.
[ 88 ] Por. A. Rand: "The Virtue of selfishness…", op. cit., s. 88.
[ 89 ] Por. I. Paterson: op. cit., s. 201.
[ 90 ] Leonard E. Read był fundatorem Fundation for Economic Education — pierwszym think — tankiem w Ameryce (we współczesnym rozumieniu).
[ 91 ] F. A. Harper, profesor w Cornell University, libertarianin, fundator The Institute for Humane Studies.
[ 92 ] Robert LeFevre, przedsiębiorca, osobowość radiowa, twórca Freedom School w Colorado, zwolennik ruchu libertariańskiego
[ 93 ] Roger Lea MacBride był prawnikiem, politykiem, producentem telewizyjnym, nominowanym przez Partię Libertariańską w 1976 na kandydata na prezydenta USA.
[ 94 ] William Frank Buckley Jr. był znanym amerykańskim konserwatystą, pisarzem, komentatorem, założycielem magazynu National Review.
[ 95 ] Russell Kirk był amerykańskim teoretykiem politycznym, krytykiem społecznym, krytykiem literackim, autorem znanym ze swojego wpływu na dwudziestowieczny konserwatyzm amerykański.
[ 96 ] Greenspan opisał te spotkania w swojej autobiografii. A. Greenspan: op. cit., s. 40.
[ 97 ] Barbara Branden, wieloletnia współpracowniczka Ayn Rand. Napisała opublikowaną w 1986 roku biografię pisarki pt.: „The Passion of Ayn Rand".
[ 98 ] Leonard S. Peikoff jest amerykańskim filozofem obiektywistycznym, współpracownikiem Rand i bezpośrednim kontynuatorem jej filozofii.
[ 99 ] Por. Ch. M. Sciabarra: „Total Freedom: Toward a Dialectical Libertarianism", Penn State Press, Pennsylvania 2000, s. 200 — 201.
[ 100 ] Por. R. Nozick: „Socratic Puzzles", Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, London England 1997, s. 249 — 264. Sciabarra pisał: „(...)Rand wpłynęła na amerykańską myśl polityczną; do jej wpływu przyznają się przedstawiciel administracji Reagana Martin Anderson, a także Hillary Rodham Clinton, Alan Greenspan, filozofowie John Hospers, Robert Nozick, sedzia sądu Najwyższego Clarence Thomas" (tłum. własne). Ch. M. Sciabarra: „Ayn Rand: the Russian Radical", op. cit., s. 1 — 2.
[ 101 ] Współczesna myśl feministyczna analizuje problem „zapomnienia" o kobiecie przez liberalnych i libertariańskich myślicieli. Wspomnieć możemy choćby C. Pateman: „The Disorder of Women: Democracy, Feminism, and Political Theory" (1989), „The Sexual Contract" (1988), czy S. Okin: „Women in Western Political Thought" (1979).
[ 102 ] M. Astell: „Reflections on Marriage" cytat za C. Pateman: „The Disorder of Women. Democracy, Feminism and Political Theory", Stanford University Press, Stanford 1989, s. 124.
[ 103 ] Por. M. R. Gladstein, Ch. M. Sciabarra: „Introduction" w: M. R. Gladstein, Ch. M. Sciabarra (red.): „Feminist Interpretations of Ayn Rand", Pennsylvania State University Press, Pennsylvania 1999, s. 10.
[ 104 ] Por. B. Branden: „Ayn Rand: The Reluctant Feminist" w: M. R. Gladstein i Ch. M. Sciabarra (red.): „Feminist Interpretations of Ayn Rand", Pennsylvania State University Press, Pennsylvania 1999, s. 25
[ 105 ] Camille Anna Paglia jest amerykańską autorką, krytyczką społeczną, feministką i profesorką. Jej najbardziej znana praca "Sexual Personae: Art and Decadence from Nefertiti to Emily Dickinson" (1990) stała się bestsellerem. Inne prace Paglii to: „Sex, Art, and American Culture: Essays" (1992), i „Break, Blow, Burn: Camille Paglia Reads Forty — three of the World's Best Poems" (2005).
[ 106 ] Por. S. McLemee: „The Heirs of Ayn Rand", Źródło: www.mclemee.com, 2011-06-13 oraz C. A. Paglia: „Reflections on Ayn Rand" w: M. R. Gladstein i Ch. M. Sciabarra (red.): „Feminist Interpretations of Ayn Rand", Pennsylvania State University Press, Pennsylvania 1999, s. 77.
[ 107 ] Por. S. Love Brown: „Ayn Rand: The Woman Who Would Not Be President" w: M. R. Gladstein, Ch. M. Sciabarra (red.): „Feminist Interpretations of Ayn Rand", Pennsylvania State University Press, Pennsylvania 1999, s 287.
[ 108 ] Susan Brownmiller jest amerykańską feministką, dziennikarką, autorką i aktywistką, znaną z pracy „Against Our Will: Men, Women, and Rape", uznanej przez „The New York Public Library" za jedną z najważniejszych prac XX wieku. Od 2005 roku wykłada Women's Gender Studies w Pace University w Nowym Jorku.
[ 109 ] Por. S. Brownmiller: „Ayn Rand. A Trailor to Her Own Sex" w: M. R. Gladstein, Ch. M. Sciabarra (red.): „Feminist Interpretations of Ayn Rand", Pennsylvania State University Press, Pennsylvania 1999, s. 65.

« Doktryny polityczne i prawne   (Publikacja: 20-06-2011 )

 Wyślij mailem..   
Wersja do druku    PDF    MS Word

Patrycja Walter
Absolwentka filozofii i nauk politycznych UAM. Współpracuje z Aletta Institute for Women's History w Amsterdamie.
 Strona www autora

 Liczba tekstów na portalu: 13  Pokaż inne teksty autora
 Najnowszy tekst autora: Harriet Taylor Mill – Nie tylko żona i matka
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl. Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie, bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
str. 1924 
   Chcesz mieć więcej? Załóż konto czytelnika
[ Regulamin publikacji ] [ Bannery ] [ Mapa portalu ] [ Reklama ] [ Sklep ] [ Zarejestruj się ] [ Kontakt ]
Racjonalista © Copyright 2000-2018 (e-mail: redakcja | administrator)
Fundacja Wolnej Myśli, konto bankowe 101140 2017 0000 4002 1048 6365