|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
STOWARZYSZENIE » Raporty i opracowania » Polska w UE a stos. wyznaniowe
Regulacja stosunków wyznaniowych w projekcie Konstytucji Europejskiej [3] Autor tekstu: Paweł Borecki
O
wyraźnej aprecjacji kościołów oraz organizacji religijnych, czy laickich świadczy
przyznanie im pozycji partnera dialogu z instytucjami unijnymi. Dialog ten ma
spełniać takie same kryteria jak dialog Unii ze stowarzyszeniami
przedstawicielskimi i społeczeństwem obywatelskim. Ma zatem charakteryzować
się otwartością, jawnością i regularnością. Otwartość oznacza gotowość
poznania i zrozumienia stanowiska partnera, wyklucza przyjęcie apriorycznych
ideologicznych założeń, czyniących dialog niemożliwym, ograniczającym go.
Otwartość oznacza również niezawężanie kręgu podmiotowego i tematycznego
dyskursu. Żadna organizacja religijna czy laicka nie została z owego dialogu
wykluczona. Przejrzystość służy kontroli przebiegu dialogu i jego rezultatów
przez opinię publiczną oraz przez same kościoły i organizacje laickie.
Wyklucza to zwłaszcza różne formy tajnej dyplomacji. W tym kontekście należałoby
preferować rozmowy multiliateralne. Przymiot regularności wskazuje, że dialog
ma być stałą formą relacji UE i organizacji konfesyjnych oraz laickich.
Logicznym następstwem owej regularności jest ustanowienie stałych struktur
organizacyjno — instytucjonalnych owego dialogu.
Projekt
traktatu nie określa wszakże wprost konkretnych form dialogu między Unią a wymienionymi organizacjami. Aktualna i możliwa pozostaje zatem propozycja
Komisji ds. Kościoła i Społeczeństwa Konferencji Kościołów Europejskich
oraz Sekretariat COMECE przedstawiona w 1999 r. i podtrzymana w 2002 r., aby
konsultacja i dialog obejmowały: prelegislacyjną procedurę konsultacyjną,
umożliwiającą kościołom i wspólnotom religijnym wspólnie z innymi
organizacjami społecznymi, zgłaszanie swoich uwag do planowanych ustaw,
regularne tzw. seminaria dialogu, sesje robocze dotyczące projektów uchwał w tych dziedzinach, które są szczególnego zainteresowania kościołów i wspólnot
religijnych, spotkania na najwyższym szczeblu i biuro łączności w obrębie służb
Komisji Europejskiej, ulokowane w Sekretariacie Generalnym. Instytucjonalnym
forum dialogu, odpowiadającym zarazem zasadzie równości może być zwłaszcza
pełniący funkcje doradcze Komitet Społeczno-Ekonomiczny, obejmujący
przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego. Ich listę będzie ustalać,
sporządzoną zgodnie z propozycjami każdego z państw członkowskich Rada
Ministrów decyzją europejską (art.art. III-295 — III-296). Obowiązek
dialogu nie oznacza jednak obowiązku uwzględnienia stanowiska kościołów i organizacji religijnych czy laickich. Z rezerwą należy odnieść się do
postulatów zgłaszanych przez niektóre środowiska konfesyjne, by w traktacie
konstytucyjnym zamieścić zasadę współpracy UE i kościołów / organizacji
laickich, ponieważ stwarza to możliwość determinowania działalności Unii
przez wymienione podmioty, wykorzystania jej potencjału organizacyjnego i materialnego dla urzeczywistnienia ich partykularnych celów. Problematyczne może
być także w praktyce wyegzekwowanie obowiązku współpracy.
Dialog
wyklucza postrzeganie przez Unię Europejska kościołów i organizacji laickich
jako instytucji wrogich. Nie do pogodzenia z ideą dialogu jest wprowadzanie
przez Unię rozwiązań prawnych w dziedzinach znajdujących się w polu
zainteresowań organizacji religijnych i światopoglądowych arbitralnie, bez
konsultacji z partnerami dialogu. Powyższą konstatację uzasadnia także
dyrektywa zawarta w art.45 ust. 3, że decyzje w UE podejmuje się w sposób jak
najbardziej otwarty i możliwie jak najbliższy obywatelowi. Zarazem dialog umożliwia
organizacjom konfesyjnym i laickim ocenę działalności instytucji unijnych i tym samym okazję do oddziaływanie na politykę Unii Europejskiej. Kościoły i organizacje niewyznaniowe jako skupiające obywateli Unii mogą ponadto
skorzystać z innych form oddziaływania na politykę tej organizacji, określonych w tytule VI części I Traktatu. Mogą np. za pośrednictwem swoich członków w liczbie nie mniejszej niż milion, pochodzących ze znacznej liczby państw członkowskich
wezwać Komisję do przedłożenia odpowiedniego wniosku w sprawach, w odniesieniu do których wykonanie Konstytucji wymaga aktu prawnego Unii.
Omawiany dialog przede wszystkim zwiększa demokratyczną legitymizację UE,
uwiarygodnia ją wobec jej obywateli.
W
świetle kompleksowej wykładni tytułu VI części I projektu Traktatu można
rzec, iż w ocenie europejskiego ustrojodawcy życie demokratyczne Unii bez
udziału kościołów i organizacji niereligijnych jawi się jako niepełne i uboższe. Potwierdza to w szczególności uznanie przez Unię w art. 51 ust. 3
tożsamości i szczególnego wkładu kościołów oraz organizacji
filozoficznych i niewyznaniowych. Przepis ten wskazuje, że UE respektuje
specyfikę (wyjątkowość) wymienionych podmiotów. Unii nie ingeruje zatem w ich sprawy stricte wewnętrzne, jak
treść przesłania ideowego, czy moralnego oraz wynikający z niego zwłaszcza
ustrój wewnętrzny. Nie uprawnione będą zatem wszelkie próby jego zmiany
przez organy unijne np. poprzez żądania demokratyzacji, zniesienia celibatu, równouprawnienia
płci. Pośrednio wskazuje to na gwarancje poszanowania autonomii kościołów
oraz innych organizacji religijnych, filozoficznych i niewyznaniowych. O uznaniu
tożsamości wspólnot opartych na kryterium religijno-światopoglądowym zdaje
się świadczyć ich rodzajowe wymienienie, w tym kościołów, w art. 51
projektu traktatu.
W
wymiarze indywidualnym i kolektywnym wolność w sprawach religijnych zostaje
zagwarantowana w Karcie Praw Podstawowych Unii, w sposób zgodny z tendencjami
występującymi w uniwersalnych i europejskich aktach prawa międzynarodowego,
przy uwzględnieniu przemian w prawodawstwie krajowym. Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie (art. 7). Jej postanowienia mają zastosowanie do
instytucji organów i agencji Unii z właściwym uwzględnieniem zasady
pomocniczości oraz do państw członkowskich wyłącznie w zakresie w jakim
stosują one prawo Unii. Na regulacje zawarte w Karcie Praw Podstawowych można
powoływać się w sądzie ale jedynie w celu wykładni i orzeczenia o legalności
aktów ustawodawczych i wykonawczych unijnych instytucji i organów a także aktów
państw członkowskich w których wykonują one prawo UE (art. II-52 ust.5).
Na
temat wolności myśli, sumienia i religii traktuje art. II-10 ust. 1 Karty,
stanowiący dosłowne powtórzenie art. 9 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Ponieważ zgodnie z art. II-52 ust. 3 w zakresie, w jakim Karta Praw
Podstawowych zawiera prawa zagwarantowane w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ich znaczenie i zakres są takie same jak praw
ustanowionych przez tę konwencję, zatem zakres ochrony wolności myśli,
sumienia i religii na podstawie Karty Praw Podstawowych determinuje zwłaszcza
orzecznictwo Europejskiej Komisji oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Wymienione organy zakresem ochrony objęły m.in. kolektywny aspekt wolności myśli,
sumienia i religii, w szczególności autonomię wewnętrzną wspólnot
wyznaniowych. Nowością jest bezpośrednie uznanie w ust. 2 art. II-10 Karty
prawa do odmowy służby wojskowej ze względów sumienia, ale w zakresie określonym
przez przepisy prawa krajowego. Takie ujęcie odpowiada wszakże linii
orzecznictwa europejskich organów ochrony praw człowieka. Podobnie prawo
krajowe określa zakres poszanowania prawa rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami religijnymi, filozoficznymi i pedagogicznymi (art. II-14 ust.3). Biorąc pod uwagę zróżnicowanie regulacji
krajowych, zwłaszcza obowiązkową naukę religii w niektórych krajach członkowskich,
ochronę omawianego w Karcie prawa należy uznać za niewystarczającą. Projekt
Traktatu Konstytucyjnego podkreśla wagę praw dziecka. Ich ochronę zalicza do
szczegółowych celów UE. Zgodnie z art. II-24 ust.1 poglądy dzieci mają być
brane pod uwagę w sprawach, które ich dotyczą stosownie do ich wieku i stopnia dojrzałości, zatem także w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych. Zwłaszcza w tej sferze nie podlegają absolutnej władzy ani
rodziców (opiekunów prawnych), ani związków wyznaniowych.
Gwarancjami
respektowania określonych w traktacie konstytucyjnym zasad stosunków
wyznaniowych są zwłaszcza: prawo Parlamentu Europejskiego do uchwalenia wotum
nieufności Komisji Europejskiej (art. III-243), prawo wniesienia do Trybunału
Sprawiedliwości skargi przez państwo członkowskie, Parlament, Radę Ministrów
lub Komisję, podnoszącej zarzut braku kompetencji, naruszenia istotnych wymogów
proceduralnych, naruszenia Konstytucji lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem lub nadużycia władzy (ust.ust.1 i 2 art. III-270), prawo
wniesienia na tych samych warunkach skargi do Trybunały Sprawiedliwości przez
osobę fizyczną lub prawną na akty organów i agencji UE, których jest
adresatem lub które dotyczą jej bezpośrednio i nie zawierają środków
wykonawczych (ust.4 art. III-270), prawo kierowania przez każdego obywatela Unii
oraz przez wszystkie osoby fizyczne i prawne mające miejsce zamieszkania lub
statutowa siedzibę w państwie członkowskim skarg do Europejskiego Rzecznika
Praw Obywatelskich, dotyczących niewłaściwego administrowania w instytucjach,
organach i agencjach Unii, z wyłączeniem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Sądu wykonujących swoje funkcje sądowe (art. II-43), czy prawo składania
petycji do Parlamentu Europejskiego przez każdego obywatela UE i każdą osobę
fizyczną lub prawną mającą siedzibę statutową lub miejsce zamieszkania w państwie członkowskim (art. II-44). Lukę w systemie ochrony wolności i praw
określonych w Karcie Praw Podstawowych stanowi brak „europejskiej" skargi
do Trybunału Sprawiedliwości, analogicznej jak przewidziana w Europejskiej
Konwencji Praw Człowieka. Zatem ochronę wolności myśli, sumienia i religii w istotny sposób zagwarantuje przystąpienie UE do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Podsumowując,
proszę Państwa, według
projektu traktatu konstytucyjnego Unia rysuje się jako organizacja świecka,
traktująca wszystkie kościoły, stowarzyszenia lub wspólnoty religijne oraz
organizacje filozoficzne i niewyznaniowe bezstronnie, na zasadzie autentycznej równości, a przy tym zasadniczo niekompetentna w dziedzinie regulacji spraw religijno-światopoglądowych,
zatem neutralna w omawianej dziedzinie. Neutralność Unii ma jednak charakter
nadwyraz przyjazny. Religia i światopogląd w swoim wymiarze instytucjonalnym są
szczególnym elementem życia publicznego. Kościoły i organizacje laickie Unia
traktuje jako partnerów dialogu, będącego trwałą, a nie incydentalna formą
ich wzajemnych relacji. Projekt stwarza przesłanki wsparcia przez Unię
kulturotwórczej działalności wymienionych podmiotów. Traktat umożliwia im
aktywności na forum europejskim oraz stabilizuje ich sytuację prawną
stosownie zgodnie ze specyfiką poszczególnych państw członkowskich.
Wykorzystanie tych szans i perspektyw jest jednak zależne przede wszystkim od
samych zainteresowanych, szczególnie od ich zdolności do współpracy i konsolidacji we własnym gronie, a nie od organów Unii Europejskiej. Dziękuję
państwu za uwagę.
1 2 3 4 Dalej..
« Polska w UE a stos. wyznaniowe (Publikacja: 03-09-2004 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 3602 |
|