W ramach tej skali wyróżniłem sześć stopni. Są to: Transgresja

1. Jednostkowa słaba
2. Jednostkowa umiarkowana
3. Jednostkowa silna
4. Zborowa słaba
5. Zbiorowa umiarkowana
6. Zbiorowa silna

Przedstawione trzy skale-wymiary waloryzacji, „przyłożone" do opisu 28 hitów filmowych, pozwoliły zbudować i wypełnić następujący uproszczony schemat oceny ich wartości pedagogicznej.

Uzyskany dzięki tej tabeli wgląd w treść i przesłania, jakich dostarczają widzom nadawcy telehitów, nie jest budujący. Po pierwsze uderza niemal zupełnie (poza jednym wyjątkiem) zignorowanie w tym obszarze naszej bogatej rodzimej filmoteki na rzecz głównie kinematografii amerykańskiej, sięgającej notabene tylko z rzadka do literatury. Wolno podejrzewać, iż dzieje się tak również dlatego, iż tę produkcję można taniej kupować. Jednakże zapewne głównie - ponieważ płytką rozrywkę łatwiej się sprzedaje. Stąd w tych hitowych obrazach - mniej w „Komediach" i „Dramatach", ale za to szczególnie dużo w „Kryminałach" i „Fantastyce" — przemocy i morderstw, co potwierdzają oczywiście wszystkie wskaźniki transgresji. Jest ona swoistym, nadgorliwie aplikowanym telenarkotykiem.

Ujawniony tutaj prawdziwy wizerunek owych rekomendowanych przez „Tele-Tydzień" hitów świadczy na korzyść bezpośrednio hipotezy piątej, a pośrednio także szóstej, mówi zatem o rozmywaniu standardów kulturowych i zamiłowaniu wszelkiego teleprzekazu do skrajności, począwszy od wyjątkowości a skończywszy na zagładzie.

d) TEATR

W tej dziedzinie rozpatrywany tydzień nie obnażył permanentnego kryzysu, bowiem właśnie w poniedziałek 6-ego lutego pojawiła się w TVP1 „Komedia romantyczna" (sztuka Wojciecha Tomczyka o różnych obliczach miłości). Później jednak, podobnie jak długo przedtem i przez następne trzy tygodnie potem, panowała w telewizji teatralna pustka. Jednakże pewną nadzieję na zmianę obudziły ostatnio (TVP1 — 27 lutego) „Skarpetki" wykonane w profesjonalnej obsadzie Piotra Fronczewskiego i Wojciecha Pszoniaka. To okazjonalne zjawisko nie zmienia wszakże ogólnej ujemnej kwalifikacji, wyrażonej w hipotezie ósmej.

VII. OCENA TRAFNOŚCI HIPOTEZ

Tok dowodowy, przedstawiony szczegółowo w roz. VI daje się ująć syntetycznie w poniższej tabeli kontrolnej. Mówi ona zarazem o tym, w jakim stopniu udało się — zdaniem autora — dowieść prawdziwości poszczególnych hipotez.

Noty, wystawione w tej tabelce hipotezom, pozwalają uznać za słuszną główną tezę referatu, iż w warunkach polskiego neoliberalizmu — w skali basowej — słowo a zwłaszcza obraz telewizyjny często manipulują świadomością odbiorcy, czynią go biernym, prymitywizują i okłamują poprzez artefakty i stereotypy.

Podobno stosunkowo obiektywna jest stacja TVP Historia. Jednakże nie jest ona nagłaśniana w magazynach prezentujących programy telewizyjne. Niestety nie miałem możliwości zaznajomić się z jej przekazem.

VIII. DLACZEGO I PO CO?

Dlaczego scharakteryzowane artefakty i stereotypy — aczkolwiek poszczególne w różnym stopniu, zostały bezkrytycznie przyswojone przez ogromne, choć znów przez różne, różnie, grupy naszego wszak zróżnicowanego, społeczeństwa, zwłaszcza zaś przez młodzież i średnie pokolenie?

Po pierwsze dlatego, że przed trzydziestoma lub dwudziestoma laty albo ich nie było na świecie, albo byli młodzieżą zaledwie dorastającą i byli wtedy i są teraz ustawicznie indoktrynowani przez media i szkołę, podległą oficjalnej, to znaczy kościelno-prawicowej orientacji. Dodatkowo także przez konserwatywny kler wszystkich szczebli, oczywiście z wyłączeniem promocji stereotypów świeckich. Po drugie zaś dlatego, że w wyniku ustrojowych przeobrażeń nastąpił znaczący regres w dziedzinie oświaty dorosłych. Dotyczy to zwłaszcza wsi i małych miejscowości, gdzie lokalnych szerzycieli kultury, także regionalnej, wypiera skutecznie telewizja, a przecież ta tak zwana kultura szklanego obrazu nie tylko oświeca, ale i tłamsi krytycyzm.

W sumie zatem na pytanie, dlaczego rozpanoszyły się u nas wytknięte w tych wywodach artefakty i stereotypy, odpowiedz brzmi: — z winy jednostronnego przekazu albo — przeciwnie — zatajania ze strony nadawców oraz wskutek niedouctwa i bezkrytycyzmu ze strony odbiorców.

Pytanie „Dlaczego?" wywołuje niejako automatycznie kwestię następną „Po co?", w jakim celu kto steruje i manipuluje zbiorową świadomością, formując w niej określone wytwory wirtualne i zbitki osobowe? Jakiś tajny światowy nadrząd czy też może niewidzialna ręka rynku?

Racjonalna odpowiedz jest jedna. To rynek, funkcjonujący zgodnie z ekonomicznymi prawami kapitalizmu, a ściślej — neokapitalizmu, oczywiście przy niemym aplauzie bezkrytycznych odbiorców, potrzebujących za wszelką cenę relaksu. Wszystkie poziomy tej złożonej machiny, w gruncie rzeczy bankowej obsługują konkretni ludzie, niekoniecznie w pełni świadomi tego, że zamiast podnosić poziom kultury faktycznie go obniżają. Jednakże wszyscy oni, niezależnie od miejsca zajmowanego w hierarchii, podlegają tym samym regułom podaży i popytu (w rodzaju: Miałka, trywialna rozrywka lepiej się sprzedaje).

Nie kto inny jak w pełni świadomy tych procesów, dyrektor artystyczny agencji reklamowej PZL, Iwo Zaniewski w wywiadzie dla „Wysokich Obcasów" oświadczył niedawno: — „Idiociejemy… Prosty człowiek bez gruntownego wykształcenia stał się również jedynym liczącym się finansowo odbiorcą sztuki. Dlatego tak bardzo obniżył się poziom wszelkiego przekazu. Korporacjom nie opłaca się inwestować w przekaz bardziej wyrafinowany". Nasuwa się tu nieodparcie znane twierdzenie Kopernika, iż gorszy pieniądz wypiera lepszy.

To reguły rynku, a nie jacyś tajni spiskowcy, wykształcają w zbiorowej świadomości konkretne artefakty i stereotypy, odpowiadające interesom rządzących elit. Te zaś, o ironio, wmawiają biernej większości, że ona akurat tego oczekuje: — tak przebiegających wcześniejszych wydarzeń i takich współczesnych wzorców osobowych.

Zobacz komentarze (6)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word