|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Kultura » Historia
Myśl i działalność polityczna Henry'ego St. Johna, wicehrabiego Bolingbroke [7] Autor tekstu: Piotr Napierała
St.
John wytyka autorowi podawanie faktów, które nie miały miejsca (embarcations
that were never made and armies that were never assembled), a także brak przenikliwości i oryginalności i przecenianie znaczenia niektórych
faktów takich jak groźby hiszpańskiego dyplomaty Juana Ripperdy [ 124 ], żądającego
oddania Gibraltaru poprzednim właścicielom.
Bolingbroke zaznacza tu, że i bez tych gróźb Brytyjczycy wiedzieli, że
Hiszpanie nigdy nie zrezygnują z pretensji do Gibraltaru [ 125 ]. Co do innych
motywów brytyjskiej polityki, St. John stwierdza, że autor przecenia znaczenie
Kompanii Ostendzkiej, wytykając autorowi Observations
niekonsekwencję: ...(Autor)
mówi, że "nasz wschodnio i zachodnioindyjski handel zostanie zniszczony
przez Kompanię Ostendzką [ 126 ]... W tym samym artykule trochę dalej miał zaś wobec Bolingbroke’a mówić:
...Kompania Ostendzka [ 127 ], o którą robiono tyle hałasu... była
raczej zmartwieniem naszych sąsiadów zarówno ze względu na (ich) interesy
jak i na zobowiązania, niż naszym
[ 128 ]...
Tak
samo jak w zagrożenie handlowe nadciągające z Ostendy, Bolingbroke nie wierzył
też w zapewnienia wigowskiego autora o zagrożeniu desantem hiszpańskim w celu
poparcia Pretendenta z rodu Stuartów, a które to zagrożenie miało zostać
wyeliminowane dzięki akcji wysłania flory brytyjskiej do Indii Zachodnich.
Bolingbroke powołuje się w swoim tekście na list dowódcy floty Sir Johna
Jenningsa (1664-1743) z 10
sierpnia 1726 roku, w którym ów pisał, że Hiszpanie nie byli wówczas
absolutnie przygotowani do jakiejkolwiek akcji morskiej, a pojawienie się
brytyjskiej floty wojennej wywołało konsternację. St. John nie wierzy więc w żaden tajny pakt wojskowy Hiszpanów z Austrią [ 129 ], a stąd już przecież tylko krok do stwierdzenia, że rząd
Walpole’a i Newcastle’a zaplanował nieprzemyślaną i być może
niepotrzebną akcję. W tekście Bolingbroke’a przebija też nuta podejrzenia
rządu o podejmowanie popularnych w kraju akcji, których znaczenie militarne i dyplomatyczne jest żadne lub małe. Warto tu przypomnieć jego krytykę
niezdecydowania rządu w jego poprzednim omawianym tekście. Sądząc po
wymuszonej wojnie z Hiszpanią w 1739 roku, rzeczywiście można podejrzewać,
że były to jedynie akcje służące zaspokojeniu krwiożerczości opinii społecznej.
Rządowi Walpole’a na prawdziwej wojnie z Hiszpanią z pewnością nie zależało
ani w 1726, ani w 1739 roku.
Bolingbroke
zastanawia się w swym artykule nad przyczyną tak jednostronnej polityki rządu,
który w ogóle nie dbał o Hiszpanię, opowiadając się murem po stronie
Francji. Jego odpowiedzią jest to, że ekipa Walpole’a dała się zaskoczyć
Hiszpanom, gdy ci zerwali kontakty z Francją w 1725 roku. Zaskoczenie to miało
się przerodzić w postrzeganie Hiszpanii jako burzyciela spokoju międzynarodowego,
zresztą, moim zdaniem takie jej postrzeganie byłoby całkowicie uzasadnione po
świeżo odbytej przeciw nim wojnie zakończonej w 1721 roku [ 130 ]: "...Nasi
ministrowie, którzy jak się zdaje nie przewidzieli, że Francja i Hiszpania
mogą zerwać i że negocjacje prowadzone wówczas ogarnie chaos, lub że obiorą
one jakiś nowy kurs, stali się, jak się wydaje, niespotykanie czujni i myślący
[ 131 ]..."
Dalszy
ciąg artykułu naszego opozycjonisty jest mniej oryginalny, ponieważ powtarza w nim swoją wizje rozwoju wydarzeń, przy czym pozostaje wierny swoim poglądom z grudnia 1728 roku. Znów przestrzega on przed przecenianiem znaczenia odmowy
mediacji dla podziału Europy na dwa obozy w 1725 roku. Uważa jednak, że
powinno się wówczas lepiej ukrywać zamiar odrzucenia propozycji samodzielnej
mediacji [ 132 ], a także, że można było spokojnie ją przyjąć bez narażania się
na gniew Wersalu, którego ta sprawa nie powinna obchodzić. Znowu
mówi też o szkodliwości sztywnego trzymania się Francji i zaniedbywania
Hiszpanii (In short, we pursued with great steadiness, our old maxims of neglecting
Spain
, and of adhering closely to
France ).
Bolingbroke zaznacza, że nie
jest apologetą Hiszpanii, ani nie zamierza tłumaczyć ich przemocy wobec
brytyjskich kupców na Atlantyku [ 133 ].
Henry
St. John swe poglądy na brytyjską politykę zagraniczną podsumował w swym
politycznym epitafium napisanym już
po wydarzeniach wojny o sukcesję austriacką, a tym samym w wiele lat po
obaleniu Walpole’a (1742) i jego śmierci (1745); mowa o: Some
Reflections on the Present State of the Nation, principally with Regard to her
Taxes and her Debts, and the Causes and Consequences of them. Mimo,
iż tytuł zdaje się zapowiadać rozprawę o tematyce ekonomicznej, jest to
jedna z najbardziej uniwersalnych i jednocześnie najlepszych rozpraw
Bolingbroke’a. Punktem wyjścia dla rozważań autora jest traktat westfalski z 1648 roku, jako moment, gdy potęga Francji stała się widoczna dla
wszystkich [ 134 ]. Według niego ta przewaga
francuska nad innymi narodami, nie została wcale zażegnana przez brytyjskie
zwycięstwa w wojnach prowadzonych przez króla Wilhelma III (pan. 1689-1702) i królową Annę (pan. 1707-1714), jak uważają choćby dzisiejsi historycy
[ 135 ] kierujący się w znacznej mierze wigowską wizją dziejów
lub zwykłym patriotyzmem, lecz trwała nadal przez pierwszą połowę XVIII
wieku [ 136 ]. Według St. Johna Wielka
Brytania była w stanie jedynie częściowo neutralizować tą przewagę: … chociaż
nie mogliśmy podbić Hiszpanii metodami wojennymi, mogliśmy zredukować potęgę
Francji metodami pokojowymi..."(thought
we could not conquer Spain by a war, we might have reduced the exorbitant power
of France by a peace [ 137 ]).
Bolingbroke
pisze ten tekst w ponad trzydzieści lat po zakończeniu wojny o hiszpańską
sukcesję (1702-1714) i może oceniać słuszność ówczesnego postępowania
Wielkiej Brytanii po jej efektach. Wigowie w tych czasach wierzyli w możliwość podbicia Hiszpanii głosząc hasło no
peace without Spain. Torysi i Bolingbroke zawarli w 1713 bardzo kompromisowy pokój w Utrechcie, tak więc
autor broni tu konsekwentnie swych ówczesnych przekonań.
Za
główną zasługę królowej Anny, St. John uważa nie prowadzenie
(kontynuowanie rozpoczętej przez Wilhelma III) wojny, lecz jej zakończenie,
wbrew stanowisku „ambitnych ministrów" (wigowskich), których nie wymienia
tu z nazwiska [ 138 ]. Następnie autor wyznaje swój izolacjonizm:
"...Interes Wielkiej Brytanii wymagał, bez wątpienia, tego abyśmy odwrócili
nasze oczy od kontynentu ku naszej wyspie, i żebyśmy wyzyskali okazję i zyski
jakie dał nam pokój. Jakiekolwiek przesądy jakie były pracowicie propagowane w odniesieniu do pokoju w Utrechcie [ 139 ], to jedno pozostaje pewne. Nie byliśmy już zobowiązani żadnymi
traktatami do angażowania się po jakiejkolwiek stronie w sprawy kontynentu...
mieliśmy okazję i środki do zmniejszenia podatków, ożywienia
handlu, i spłacenia długów (wojennych) [ 140 ]..."
Winą
za zaprzepaszczenie tak według St. Johna korzystnej dla Wielkiej Brytanii międzynarodowej
sytuacji dyplomatycznej obarcza on hanowerskich Welfów, a zwłaszcza Jerzego I,
który przez starania się o inwestyturę dla zdobytych na Szwedach biskupstw Bremy i Verden, zaangażował
Brytyjczyków we wszystkie konflikty europejskie, w które był zamieszany żądny
włoskich nabytków cesarz [ 141 ]. Krótko mówiąc, tak jak William Pitt [ 142 ], tak i Bolingbroke był pewien, że wszystkiemu winien jest
chciwy książę z kontynentu. Według naszego autora, te nadzieje na inwestyturę
były głównym motywem popierania cesarza, a gdy ten zawiódł, brytyjskie
zawiedzone oczekiwania w tej sprawie były powodem zwalczania go przez zaangażowanie
brytyjskie w Sojusz Hanowerski z 1725 roku [ 143 ].
1 2 3 4 5 6 7 8 Dalej..
Przypisy: [ 124 ] Johan Willem Ripperdá, VIII Barón de Ripperdá, urodził się w Holandii w roku
1680, a
zmarł w Tetuan w Maroku w 1737.. Był dyplomatą i słynnym awanturnikiem, który pełnił przez kilka
miesięcy funkcję hiszpańskiego pierwszego sekretarza stanu (1724-1725). W 1725 pojechał do Wiednia by omówić kwestie sporne między dworem cesarskim i hiszpańskim z pominięciem arbitrażu francusko-brytyjskiego. [ 125 ] H.
St. John
, The Works of Lord Bolingbroke..., t. I, s. 265 [ 126 ] ...He says, "that
our East and West India trade will be ruined by the
Ostend
company..., St. John H, The Works of Lord Bolingbroke..., t. I, s.
267. [ 127 ] Oostendse Compagnie założona w 1717 roku
firma handlowa przez cesarza Karola VI Habsburga. Wobec sprzeciwu Holandii i Wielkiej Brytanii, obawiających się belgijskiej konkurencji, cesarz
musiał zrezygnować z projektu. [ 128 ] ...the
Ostend
trade, about which such a noise hath been made...was more the concern of our
neightbours, both by treaty and interest, than our own., vide: St. John H, The
Works of Lord Bolingbroke...t. I, s. 268. [ 129 ] H.
St. John
, The Works of Lord Bolingbroke..., t. I, s. 270. [ 130 ] Chodzi tu o ostatni lub dodatkowy „hiszpański" etap (1717-1721)
wojny o hiszpańską sukcesję (1702-1714). [ 131 ] [1]...Our
ministers, who seem to have foreseen so little, that France and Spain might
break, and that the negotiations then on foot might be thrown into confusion, or
take some new course, by this rupture, grew it seems, prodigiously alert and
sagacious afterwards, vide:
St. John H, The Works of Lord Bolingbroke...t. I, s. 272. [ 132 ] H.
St. John
, The Works of Lord Bolingbroke... t. I, s. 275. [ 134 ] H. St. John, The Works
of Lord Bolingbroke… t. II, s. 440. [ 135 ] Książka Charlesa Spencera pt. Blenheim — battle
for Europe z 2004 roku, samym swym tytułem jak i treścią sugeruje jak
ogromne znaczenie miały zwycięstwa Marlborougha dla ograniczenia apetytów
Ludwika XIV [ 136 ] H. St. John, The Works
of Lord Bolingbroke...t. II, s. 441. [ 139 ] Warto tu podkreślić, że wielu Wigów i stronników Marlborougha uważało
pokój i jego warunki za hańbę i zaprzepaszczenie osiągnięć wysiłku
wojennego. [ 140 ] ...The interest of
Great Britain
required, no doubt, that we should turn our eyes from the continent to our own
island, and that we should improve the opportunity and the advantages which the
peace gave us. Whatever prejudices have been propagated industriously against
that of
Utrecht
, thus much at least is certain. We were no longer obliged by treaties to assume
any other part in the affairs of continent...The opportunity and means of
diminishing taxes, reviving commerce, and paying debts were open to us...
H. St. John, The Works of Lord Bolingbroke...t. II, s. 444. [ 142 ] William Pitt Starszy
(1708-1778) aktywny w polityce brytyjskiej od późnych lata trzydziestych XVIII
wieku i członek opozycji przeciw gabinetowi Walpole’a, był zwolennikiem jak
najdalej idącego rozdzielenia polityki Wielkiej Brytanii i Elektoratu Hanoweru,
vide; J. Black., Pitt the Elder, Cambridge University
Press 1992. [ 143 ] H. St. John, The Works
of Lord Bolingbroke...t. II, s. 445. « Historia (Publikacja: 15-05-2011 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 1584 |
|