|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Filozofia » Historia filozofii » Filozofia starożytna
Parmenidesa zagadka z B5 [2] Autor tekstu: Małgorzata Bogaczyk
|
Pierwsza, że jest i że nie być nie jest (dopuszczalne). |
|
DK 28 B2,3 |
|
Nie poznasz przecież niebytu, niewykonalne to bowiem i nie wysłowisz. |
|
DK
28 B2,7-8 |
Celem więc jest możliwość orzekania o czymś esti
tauta — jest prawdziwe, i w tym sensie mamy do czynienia z werytatywnym użyciem
einai. Już einai
ti jako bycie czymś (czymś określonym) przywołuje greckie znaczenie
bycia w jakiś sposób, bycia prawdziwie. [ 9 ] Prawdą jest to, co można
wysłowić, dlatego noein odnosi się
do tego, co wyraża Parmenides przez phrastai w zacytowanym fragmencie B2,8, ale także w dalszych:
|
Trzeba to mówić i myśleć. |
|
DK 28 B6,1 |
|
Otóż nie pozwolę tobie mówić i myśleć, że z niebytu. |
|
DK 28 B8,7-8 |
W. Jaeger zwraca uwagę na emocjonalny charakter tych wypowiedzi, stawiających
młodzieńca wobec wyborów „ostatecznych": „Każdy wiersz Parmenidesa
pulsuje tym wstrząsającym przeżyciem, polegającym na postawieniu w zakresie
poznania wszystkiego na kartę czystego myślenia" [ 10 ].
Parmenides ustanawia pojęcie niebytu, jako tego co nieracjonalne, nielogiczne — alogon, powiemy:
nierozumne, nieuzasadnione, niewyrażające niczego, nieme. Nie do pomyślenia
jest również to, żeby powstał i miał ginąć, to zakładałoby, że w jakiś
sposób łączy się z bytem. Według fragmentu B8 błądzący śmiertelni
przyjmują ginięcie, więc niebycie, „zamianę miejsca" tego, co
„nieruchomo trwa" skute przez Mojrę. To, co według śmiertelnych w dwóch
postaciach — bytu i niebytu — ma tymczasem mieścić się w jednej rzeczy, aby nie
burzyć „ładu świata"- diakosmos. „Światło" i „noc" z fragmentu B9 śmiertelni traktują jako podział byt — niebyt, dzieląc
to, co jest konieczną zasadą jedności bytu i pojętego do niego analogicznie
(według eiokonta z fragmentu B8,60)
„domyślnego porządku świata", wyrażonego w doskonałej strukturze koła, w pełnej realizacji peras.
Oto
interesujące nas teraz przeciwstawienie:
1. Ład świata -"diakosmos"
niezależny od powstawania, przemiany i ginięcia. |
|
2.Przyjęta przez śmiertelnych możliwość
zmiany — "amebo". |
DROGA PRAWDY
|
DROGA
MNIEMANIA
|
Obwieszczone przez boginię = rozpoznane coś, co nie
wszystkim dane, podlegające falsyfikacji. |
Ustalone przez śmiertelnych = przyjęte jako
pewne, nie poddane weryfikacji, ani falsyfikacji. |
Domyślne= stosownie do charakterystyki bytu, analogiczne;
dosłownie: "ład świata, taki, jakim zdaje się on być". |
Przyjęte w przekonaniu = nazwane prawdziwym, a więc
założenie, że niebyt jest do wypowiedzenia. |
Określenie bytu i jego granicy w koniecznej jedności.
|
Rozróżnienie i przeciwstawienie dwóch „postaci rzeczy". |
Tylko Droga Prawdy realizuje postulat początku i końca drogi określony w B5: skądkolwiek -
tutaj. To zestawienie,
zasadnicze u Parmenidesa, przypomina
słynny fragment Heraklita:
|
W obwodzie koła początek i koniec jest wspólny. |
|
DK 22 B103 |
W tym sensie
początek i kres są tym samym. Znaczy to, że jedyną możliwą drogą jest ta,
której peras oznacza powrót, zatem nie sposób jej przekroczyć — zanegować.
Podobnie jak fragmenty B2 i B3 także B5 nie czyni trudności z wpisaniem go
jednoznacznie w Drogę Prawdy, w porządek aletheia.
Wykluczone zostaje linearne wyobrażenie Drogi Prawdy. Tylko Droga
Mniemania prowadzi od dowolnego punktu, przyjętego „przez śmiertelnych w pewnym przekonaniu" (B8,39). Tymczasem owo „skądkolwiek", które ja tu w myśl Parmenidesa podejmuję dotyczy „skądkolwiek" w obrębie kołowej
struktury, w której kluczową rolę odgrywa doświadczenie pewnej prawdy,
zasady, prawa i wewnętrzne poddanie jej badaniu.
Uważam więc,
że najwłaściwsza będzie interpretacja, która jest najbliższa właśnie
odczytaniu poematu Parmenidesa w kontekście tezy z B5 — w ten sposób możemy
intuicyjnie uchwycić ów „ład świata" obwieszczony w „domyślnej całości",
przywołujący obraz kołowej, wewnętrznej Drogi Prawdy. [ 11 ]
Od takiej zdaje się rozpoczynać rzetelna weryfikacja odkrycia i każda
inna droga.
1 2
Przypisy: [ 9 ] Nie jest moim zamiarem
przedstawianie kolejnych analiz językowych w celu ustalenia wszystkich znaczeń i typów użycia einai u Parmenidesa. W tym fragmencie znaczenie werytatywne
jest bezsporne. Odsyłam do: A. Gawrońsk, Byt, istota i prawda w świetle współczesnych
badań lingwistycznych — wnioski filozoficzne w: red. M. Lubański, Sz. Ślaga,
Z zagadnień przyrodoznawstwa i filozofii przyrody, Warszawa 19991,
s. 167-222; Ch. H. Kahn, Byt u Parmenidesa i Platona, „Przegląd
Filozoficzny — Nowa Seria", 1992, nr 4, s. 95-116; E. Tugendhat, Kwestia
bycia i jej podstawy językowe w: Tenże: Bycie. Prawda. Rozprawy
filozoficzne, Warszawa 1999, s. 102-122. [ 10 ] Zob.: W. Jaeger, dz.
cyt., s. 259. [ 11 ] Najbliższy
takiej interpretacji zdawał się być Diels; zob.: I. Bodnar, Contrasting
images. Notes on Parmenides B5, „Apeiron" , vol. 19, 1985, s. 58-59. « Filozofia starożytna (Publikacja: 09-03-2006 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 4638 |
|