|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Światopogląd » Sceptycyzm, agnostycyzm
Agnostycyzm religijny [2] Autor tekstu: Stanisław Obirek
Drugi
fragment pochodzi z listu z września 1972 roku: „Przejmuje mnie i wzrusza, co
Pani pisze o naszym wspólnym dążeniu do Prawdy istotnej, chociaż próbujemy,
za podszeptem słuszności, dróg tak bardzo odmiennych. Ale próbujemy
rzetelnie. Wczuwam się w pracę Pani opiekuńczą, w tę akcję pomocy w samotnym, cudzym cierpieniu, sprawowaną na przykład przez bezpośrednie
solidarne wnikanie w jego treść, przez osiąganie tego, że cudze cierpienie
samotne przestaje być przeżywane jako samotne. Tak, opiekuństwo w stosunku do
cudzego cierpienia to jest sprawa najczcigodniejsza i tej sprawie jest Pani
stale oddana. Staram się praktykować tę właśnie moralność. A zdaję sobie
sprawę, że łatwo się w tym zgubić, bo każdy ma swoje pragnienie i bywa
tak, że trzeba komuś zadać ból, aby kogoś uchronić od bólu. I bóle bywają
rozmaite". Tutaj nie mogę przywoływać bogatej literatury. Wystarczy odwołać
się do własnego doświadczenia — czyż nie jest właśnie tak, iż wobec bólu
wszyscy jesteśmy bezradni? Albo inaczej, tutaj nie ma mądrych; to postawa
wobec tego granicznego doświadczenia jest jedynym kryterium prawdziwości
przekonań. Wiara i niewiara przestaje być istotna, pozostaje tylko człowieczeństwo.
Ta postawa Kotarbińskiego jest mi szczególnie bliska.
List
Marii Kuźnickiej z 5 grudnia 1973 jest krótki — to właściwie pożegnalny
bilet, podpisany po prostu 'Marychna': „Od 3-ech tygodni jestem bardzo
chora, wiem że umieram. Ale jestem bardzo szczęśliwa i pełna pokoju, tak
bardzo kocham mego Boga, moją Miłość, że pragnę się już z Nim zjednoczyć,
tylko miłość Sióstr trzyma mnie przy życiu. Chciałam się z Panem pożegnać,
jeszcze raz podziękować za piękną przyjaźń, za tyle dobra doznanego od
Pana. Wiem,
że choć inaczej patrzymy na prawdę, ale spotkamy się kiedyś tam — wyproszę
mego Boga o tę łaskę, żeby Pan mógł być szczęśliwy na całą wieczność,
bo wiem, że Prawda, którą Pan szuka, to Bóg — nigdy tak nie pisałam do
Pana, ale to słowa umierającej, która bardzo kocha Pana i pragnie Jego
dobra". Ten list może dziwić, ale zasługuje na szacunek właśnie jako list
do przyjaciela, z którym chce się dzielić, to co najważniejsze dla autorki
listu. Zaciekawia też dyskrecja tej nadziei wyrażonej praktycznie na łożu śmierci.
Nigdy wcześniej, jak sama wspomina, nie uznała za stosowne poruszanie tej
sprawy. Choć była przecież karmelitanką — zakonnicą której życie upływało
na modlitwie za innych. Nie widzę w tym łatwej czy taniej apologii wiary, po
prostu przywołałem ten list jako przykład pięknego różnienia się, aż po
śmierć. A może jest w tym arogancja człowieka wierzącego, który wbrew ateiście
każe mu wierzyć w Boga? Trochę tak jak Karl Rahner, teolog bardzo mi bliski,
który by uratować nie-chrześcijan kazał im być „chrześcijanami
anonimowymi", akurat to przekonanie Rahnera nie jest mi bliskie. Nie jest łatwo
rozstrzygnąć, ale warto się nad tym zadumać.
Nie
wiemy jak na ten list zareagował Tadeusz Kotarbiński. Być może sesja
jubileuszowa, która odbędzie się 9 października w Pałacu Staszica
pomoże znaleźć odpowiedź.
Kilka uwag końcowych
Miałem mówić o agnostycyzmie religijnym a tak naprawdę rzuciłem
kilka niezbyt pochlebnych uwag na temat dyscypliny naukowej, która powinna być
mi szczególnie pomocna w mówieniu o religii i przypomniałem dzieje pięknej
przyjaźni ateisty z żarliwą katoliczką. O sobie nie potrafię powiedzieć
nic więcej poza tym, że znalazłem się na rozdrożu. Nie jest to sytuacja
dramatyczna, nie spędza mi snu z powiek, owszem jest źródłem wewnętrznego
niepokoju owocującego dość różnymi lekturami, z których nie potrafię do
końca zdać sprawy ani uzasadnić, dlaczego akurat do tych a nie innych autorów
sięgam. Utwierdzam się też coraz bardziej w przekonaniu, że zarówno lektury
jak i spotkania stały się jakościowo różne, gdy zawiesiłem wszelki osąd
wartościujący na temat zarówno wiary jak i niewiary. Taka postawa postawiła
mnie obok każdej próby zinstytucjonalizowania religii. Mogę więc o sobie
powiedzieć, że jestem człowiekiem religijnym, któremu instytucja nie jest do
niczego potrzebna. Stało się tak z mojej własnej woli. I tego nie żałuję. Nie wykluczam, że mój los dzielę z wieloma innymi mieszkańcami tej planety, zarówno wierzącymi i niewierzącymi. I każdą okazję, podobną do tej dzisiejszej postrzegam jako dar i sposobność
do pójścia dalej.
I już na koniec. Od pewnego czasu największym zaufaniem darzę poetów,
choć naturalnie nie wszystkich. Ciekawią mnie również spory między poetami,
do takich żywotnych sporów zaliczam poetycką rozmowę Czesława Miłosza z Tadeuszem Różewiczem. Nie o poezję jednak mi chodzi, ale o różne podejście
do pewnej tradycji — w tym wypadku do Emanuela Swedenborga. Akurat w tym
wypadku staję po stronie Tadeusza Różewicza. Może dlatego, iż jemu właśnie
udaje się „dać rzeczy słowo". Pewnie również dlatego, że Różewicz od
debiutu w 1945 roku nie czyni nic poza szukaniem właściwych słów. Tak więc
zakończę przywołaniem bliskiego mi wiersza tego poety. Jest to wiersz pt.
„Zaćmienie światła" z wydanego w 1998 roku przez Wydawnictwo Dolnośląskie
tomu Zawsze fragment. Recycling:
"anioły nie wiedzą
co to czas"
Drogi Miłoszu
dzięki Panu zacząłem czytać
na stare lata
Swedenborga
ani mnie ziębi ani grzeje z trudem brnę przez jego sny
podejrzewam go
księgę o niebie i piekle
rzucam na ziemię
zasypiam
najciekawsze jest to
że pod koniec życia
wyrosły mu
po raz trzeci
zęby
jego rozmowy z aniołami
obrażają mnie
jest w tym coś
nieprzyzwoitego
to mętne ciemne światło płynie z północy
ze Sztokholmu z Uppsali
tam marzną aniołom oczy i skrzydła
"Emerson wyznaczył
Swedenborgowi
miejsce między Platonem i Napoleonem"
szkoda, że pism Swedenborga
nie mógł osądzić Arystoteles i Tomasz z Akwinu
i wystawiam sobie
świadectwo ubóstwa
ale nie mogę
gasić światła rozumu
tak obelżywie traktowanego
pod koniec naszego wieku
Właśnie
te słowa: „gasić
światła rozumu/ tak obelżywie traktowanego" przemawiają do mnie z siłą słów
proroków biblijnych ostrzegających naród wybrany przed wiarołomnością
wobec Boga. Dziś ostrzeżenie kierowane przez poetę brzmi inaczej — nie
zdradzajcie rozumu. Czuję, że kieruje je również do mnie.
Wystąpienie na I Ogólnopolskim Zjeździe Racjonalistów i Wolnomyślicieli, Radzików 6-8.10.2006.
Spis wykładów:
- Kaz Dziamka: Świecki humanizm w programie szkolnym
- Andrzej Dominiczak: Humanizm wobec świata i wobec siebie samego — kwestie sporne i nieporozumienia
- Bogdan Miś: Wolność prasy, mediów i słowa w aktualnej Polsce
- Lech M. Nijakowski: Wolność nauki i sztuki a kultura świecka
- Andrzej Nowicki: Racjonalizm czyli ruch kulturalny dążący do przemiany współczesnego polskiego Ciemnogrodu w Światłogród
- Maria Szyszkowska: Ucieczka od wolności. Czy ludzie potrzebują wolności?
- Jerzy Drewnowski: Zniewolniczenie. Rozważania nad niesamodzielnością wiary
- Barbara Stanosz: Filozoficzne podstawy ateizmu
(nie wygłoszony)
- Stanisław Obirek: Agnostycyzm religijny
- Tadeusz Cegielski: Czy światła wolnomularstwa są nadal widoczne? Sztuka Królewska dziś
- Łukasz Nysler: Jak być ateistą we współczesnej Polsce?
- Paweł Borecki: Status prawny osoby bezwyznaniowej w Polsce
1 2
« Sceptycyzm, agnostycyzm (Publikacja: 24-12-2006 )
Stanisław ObirekUr. 1956 r. Jeden z najbardziej znanych jezuitów polskich, znany m.in. ze swego zaangażowania w dialog międzyreligijny i z niewierzącymi. Studiował filologię polską, filozofię i teologię na uczelniach Krakowa, Neapolu i Rzymu. W 1997 roku habilitował się na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1976 roku wstąpił do zakonu jezuitów; w 1983 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Był profesorem w Wyższej Szkole Filozoficzno-Pedagogicznej Ignatianum w Krakowie. Pełnił tam także funkcje kierownika Katedry Historii i Filozofii Kultury oraz prorektora. Przez cztery lata był rektorem Kolegium Jezuitów w Krakowie. Był także wieloletnim redaktorem naczelnym "Życia Duchowego" oraz twórcą oraz dyrektorem Centrum Kultury i Dialogu. Jest autorem książki "Co nas łączy? Dialog z niewierzącymi" (2002). Interesuje się miejscem religii we współczesnej kulturze, dialogiem międzyreligijnym i możliwościami przezwyciężenia konfliktów cywilizacyjnych i kulturowych. We wrześniu 2005 roku opuścił zakon jezuitów. Obecnie jest wykładowcą Uniwersytetu Łódzkiego. Więcej informacji o autorze Liczba tekstów na portalu: 14 Pokaż inne teksty autora Najnowszy tekst autora: Karol Wojtyła – Jan Paweł II | Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 5172 |
|