|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Światopogląd » Humanizm
Manifest neohumanistyczny [2] Autor tekstu: Paul Kurtz
Tłumaczenie: Anna Modzelewska
Dzisiejszy humanizm jest podzielony.
Istnieją humaniści religijni.
Słowo „religijni" ma tu sens metaforyczny. Wśród osób, które określają się jako
religijni humaniści, znajdujemy liberalnych protestantów, unitarian
uniwersalistów, świeckich Żydów, niepraktykujących katolików, muzułmanów i Hindusów a nawet osoby, które chciałyby rozróżniać doświadczenia religijne i religię. Nie wierzą oni w transcendentnego Boga i zjawiska ponadnaturalne.
Popierają humanizm bazujący głównie na humanistycznych ideałach etycznych.
ŚWIECKI HUMANIZM
Po drugiej stronie stoją świeccy humaniści, którzy są całkowicie niereligijnymi
naturalistami. Uważają, że religia
utrudnia zrozumienie świata. Odróżnia ich to od religijnych humanistów. Czerpią
inspiracje głównie z nowoczesnych źródeł: przede wszystkim z nauki, ale również z filozofii, etyki, świeckiej literatury i sztuki. Wielu chce dołączyć do
społeczności i centrów zrzeszających świeckich humanistów, żeby uczestniczyć we
wspólnocie opartej na braterstwie i przyjaźni. Termin neohumanizm najlepiej
opisuje tę nową postawę, która zmierza ku większej otwartości i współpracy w ramach szerszej sieci.
Jaki więc jest neohumanizm?
Po pierwsze:
neohumaniści dążą do bycia bardziej inkluzywnymi.
Pragną współpracować zarówno z religijnymi jak i niereligijnymi, aby rozwiązać
wspólne problemy. Neohumaniści rozumieją, że niezliczone generacje były
religijne i że często współpraca z wierzącymi jest potrzebna w celu rozwiązania
powszechnych problemów socjopolitycznych. Mimo to neohumaniści nie są religijni, a z pewnością nie w sensie pełnej akceptacji kredo.
Nie należą też do żadnego wyznania, chyba że jedynie nominalnie.
Rozwiązując problemy korzystają z nauki i rozumu. Pragną czerpać z ludzkiego
doświadczenia, żeby badać wartości i cele, które można by postawić przed wiedzą. Z drugiej strony neohumaniści nie są otwarcie antyreligijni, chociaż mogą być
krytyczni w stosunku do twierdzeń formułowanych przez religie, szczególnie tych
dogmatycznych, fundamentalistycznie zagrażających wolności innych. Rozumieją, że
emocje, instytucje, autorytety, zwyczaje ani sama subiektywność nie mogą
zastąpić racjonalnych rozważań.
NAUKA I SCEPTYCYZM
Po drugie:
neohumaniści są sceptyczni w stosunku do tradycyjnego teizmu.
Mogą być agnostykami, sceptykami, ateistami a nawet buntującymi się członkami
religijnej tradycji. Sądzą, że tradycyjne koncepcje Boga są sprzeczne i bezpodstawne. Nie wierzą, że Biblia, Koran, Księga Mormonów, czy
Bhagavad Gita pokazują Boga lub mają specjalne duchowe źródło. Na podstawie
współczesnych naukowych i filozoficznych krytyk, szczególnie naukowych badań nad
źródłami tak zwanych świętych tekstów, pozostają sceptyczni wobec kred. Są
krytyczni wobec praw moralnych pochodzących z tych tekstów, widząc je jako
wypowiedzi pochodzące z przednowoczesnych cywilizacji. Niemniej zdają sobie
sprawę, że niektóre zasady moralne pochodzące z tych tekstów mogą być
uzasadnione i musimy traktować je życzliwie,
jeśli chcemy zrozumieć nasze dziedzictwo kulturowe. Sądzą, że tradycyjne
religijne skupianie się na zbawieniu przeszkadza w polepszaniu jakości życia tu i teraz. Stanowczo bronią rozdziału religii i państwa i opowiadają się za
wolnością wyznania i prawem do istotnego różnienia się w poglądach. Ubolewają
nad podporządkowaniem kobiety mężczyźnie, represjonowaniem seksualności, obroną
teokracji i łamaniem praw człowieka — często w imię religii. Jednocześnie mają
świadomość niebezpieczeństw, które niesie za sobą nazbyt gorliwy ateizm, na
przykładzie zdarzeń ze Związku Radzieckiego, Europy Wschodniej znajdującej się
pod panowaniem totalitarnego komunizmu, czy maoistycznych Chin, gdzie
ortodoksyjni ateiści odpowiadali konserwatywnemu Rosyjskiemu Kościołowi
Prawosławnemu zamykaniem kościołów,
synagog i meczetów oraz prześladowaniami wobec duchownych. Neohumaniści wierzą w wolność wyznania i brzydzą się jakimkolwiek rodzajem represji, zarówno
czynionych z rąk ateistów w imię państwa, jaki i przez religijnych inkwizytorów w imię Biblii czy Koranu.
Po trzecie:
neohumaniści
definiują się głównie przez to za czym są a nie przez to, czemu się
sprzeciwiają.
Dążą do bycia afirmatywnymi. Mogą
pragnąć krytycznie badać twierdzenia stawiane przez religie, jednak skupiają się
na swoim konstruktywnym wkładzie, nie na obalaniu. Zwracają się ku nowym
możliwościom a nie krytycyzmowi.
Po czwarte:
neohumaniści używają krytycznego myślenia określając prawdziwość wiedzy przez
odwoływanie się do dowodów i rozumu.
Prawdziwość wiedzy najefektywniej określa się poprzez
metody naukowe, obiektywne sprawdzanie hipotez. W obszarach, gdzie nie
zastosowano metod naukowych w efektywny sposób, należy dołożyć wszelkich
wysiłków, żeby za wiarygodne wierzenia uznawane były te, które posiadają
racjonalne uzasadnienia. W ten sposób ocena prawdziwości wiedzy jest otwarta na
zmiany w wyniku przyszłych dochodzeń i każda wiara może być w przyszłości
zweryfikowana.
WARTOŚCI
Po piąte:
neohumaniści
mają podobne poglądy na temat oceny zasad etycznych i wartości.
Wyrastają one z ludzkiego doświadczenia i mogą być poddawane krytyce.
Najlepiej oceniać je na podstawie praktycznych konsekwencji. Istnieje
mądrość etyczna wypracowana przez ludzkość, jednak niektóre stare zasady moralne
powinny zostać ponownie ocenione, a dodatkowo istnieją nowe nakazy moralne,
które należy wprowadzić.
Po szóste:
neohumaniści podzielają najważniejsze, istotne dla ludzkiego życia zasady
etyczne i wartości.
Nie są one wydedukowane z dogmatów teologicznych. Pochodzą ze współczesnych
dochodzeń. Znajdują się wśród nich:
-
Kluczowa wartość to zapewnienie każdemu szczęśliwego i pełnego życia.
Stanowi to podstawę etyki humanistycznej.
- Nie oznacza to, że „wszystko ujdzie".
Jednostki powinny rozwijać swoje zdolności i jak najlepiej dbać o
swoje interesy, biorąc jednocześnie pod uwagę interesy innych.
- Mimo że ostatecznie to jednostka potrafi najlepiej ocenić swoje wybory
życiowe, istnieją kryteria, które idą za humanizmem. Zaliczają się do nic
- Kreatywne rozwijanie swoich zainteresowań biorąc przy tym pod uwagę posiadane
przez siebie talenty i wyznawane wartości.
- Racjonalne życie w harmonii z emocjami, będące najlepszym źródłem satysfakcji.
Oznacza to, że człowiek powinien poznawać zarówno rzeczywistość
zewnętrzną, jak i swoje wewnętrzne potrzeby i pragnienia. Właśnie w ten sposób
można osiągnąć dobre życie.
-
Dążenie do osiągania najwyższych standardów jakości i zbliżania się do
doskonałości najbliżej, jak to możliwe.
Po siódme: neohumaniści
zdają sobie sprawę, że nikt nie może żyć w izolacji od innych. Powinno się
posiadać wartości wspólne z innymi członkami społeczności.
-
Dlatego współczucie jest niezbędnym składnikiem pełnego życia. Oznacza ono
umiejętności kochania innych i przyjmowania ich miłości.
- Wiąże się to z niektórymi sposobami osiągania spełnienia i zgodności w
seksie, z pragnieniem przezwyciężenia represji i zapewnienia różnorodności
życia seksualnego. Kobiety powinny być traktowane jako równe mężczyznom a
społeczeństwo powinno tolerować związki osób tej samej płci i pozwalać im
się wyrażać.
- Oznacza to również, że społeczeństwo powinno wspierać rozwój moralny u
dzieci i dorosłych.
- Do pełnego rozwoju niezbędne są empatia i altruizm.
- Takie uczucia pojawiają się po raz pierwszy w ramach rodziny, która
sprawia, że dzieci czują się chciane i kochane.
- Dzieci powinny w odpowiednim czasie rozwijać w sobie odpowiedzialność za
dobrobyt, zarówno swój jak i członków rodziny, przyjaciół, kolegów ,
członków swojej społeczności i całej ludzkości.
Po ósme:
neohumaniści popierają prawo do prywatności jako główną zasadę demokratycznego
społeczeństwa.
Jednostki powinny mieć zagwarantowane prawo do podejmowania własnych decyzji i urzeczywistniania swoich własnych wartości. Przynajmniej póki nie koliduje to z prawami przysługującymi innym.
Po dziewiąte: neohumaniści
popierają demokrację i bronią jej przed wszystkimi jej wrogami — zarówno
krajowymi jak i zagranicznymi.
Cnoty demokracji obywatelskiej
rozwijały się długo, ale aktualnie posiadają stabilną pozycję; utrzymują w mocy
tolerancję, sprawiedliwość, dyskutowanie o różnicach i pragnienie kompromisu.
OSOBISTA MORALNOŚĆ/DOBRA WOLA
Po dziesiąte, neohumaniści
zdają sobie sprawę z fundamentalnego znaczenia posiadania dobrego charakteru zarówno w życiu
osobistym, jak i kiedy chodzi o wpływ jednostki na społeczeństwo. W historii wielu niewierzących,
sekularystów, ateistów i agnostyków
nie zajmowało się indywidualną moralnością, ponieważ odrzucał ich język grzechu i nawoływania do działania represyjnej policji moralnej. Woleli zajmować się
reformami społecznymi. Oczywiście był to błąd. Nie można ulepszać społeczeństwa
odrzucając kwestie związane z dobrym charakterem i poczuciem moralności u jednostek. Musimy wychować oświecone jednostki, które osiągnęły pewien poziom
rozwoju moralnego.
W związku z tym rodzice i społeczeństwo powinni przykładać szczególną wagę do edukacji moralnej dzieci i młodzieży. Należy przykładać wagę również do edukacji dorosłych,
którzy mogliby pozostawać w związku małżeńskim, mieć prace, pracować z innymi, zajmować się sprawami wspólnoty. Pewne wskazówki będą dla nich
użyteczne. Takie wskazówki nie powinny być narzucane przez legislatywę, chyba że
ktoś krzywdzi innych. Powinny być parametrami służącymi do oceny zachowania. W społeczeństwie (zarówno wśród wierzących jak i niewierzących) istnieje szeroki
konsensus co do wielu zasad moralnych.
-
Pragniemy zwrócić uwagę, że bycie niewierzącym nie gwarantuje bycia
cnotliwym. Zarówno religijni jak i niereligijni popełnili wiele złych
czynów. Stąd znaczenie
humanistycznego spojrzenia można oceniać również
na podstawie tego, czy nabiera ono dla ludzi osobistego znaczenia i
czy pomaga jednostkom w budowaniu ich systemu moralnego.
- Niestety ludzie są czasem nieznośni, obojętni i nieczuli na potrzeby innych.
Takie osoby zostały owładnięte przez nienawiść, zazdrość, zachłanność, czy
żądzę — niezależnie od tego, czy są religijne. Również pragnienie władzy
często prowokuje zepsucie.
Sądzimy, że dobra wola jest podstawową zasadą moralną — wyraża pozytywne
nastawienie do życia.
Jak realizować ją w praktyce? Osoba dobrej woli jest miła, szczera, troskliwa,
pomocna, sympatyczna, niepamiętliwa, lojalna, odpowiedzialna, udziela się
dobroczynnie. Są to powszechnie przyjęte obyczaje moralne niezbędne w spokojnym i sprawiedliwym społeczeństwie.
-
Natomiast osoby autorytarne są często chciwe, podejrzliwe, żądne władzy,
uprzedzone, chytre, okrutne, niegrzeczne, negatywnie nastawione, samolubne,
poniżające, zawzięte, nieugięte i mściwe.
- Osoby o dobrej woli powinny łączyć w sobie rozum i serce. Dlatego
neohumaniści mają listę pożądanych cech osobowości, przy pomocy której
możemy oceniać postępowanie innych: są to wartości normatywne sprawdzone
przez cywilizacje. Ci, którzy łamią zasady, powinni być sądzeni na podstawie
konsekwencji ich zachowania.
1 2 3 4 5 Dalej..
« Humanizm (Publikacja: 04-11-2010 Ostatnia zmiana: 05-11-2010)
Paul KurtzUr. 1926. Filozof amerykański, czołowy działacz ruchu wolnomyślicielsko-racjonalistycznego, organizator, wydawca oraz intelektualista. Emerytowany profesor filozofii Uniwersytetu Stanowego Nowy Jork w Buffalo, założyciel i przewodniczący Committee for the Scientific Investigation of Claims of the Paranormal (CSICOP), Council for Secular Humanism, Center for Inquiry oraz największego wydawnictwa świeckiego humanizmu - Prometheus Books. Jest także redaktorem naczelnym największego magazynu wolnomyślicielskiego - Free Inquiry. Dawniej stał na czele International Humanist and Ethical Union (IHEU), federacji zrzeszającej organizacje humanistyczne z całego świata. Jest laureatem wielu nagród oraz autorem ponad trzydziestu książek tłumaczonych na wiele języków (w tym polski), które kształtują fundamenty ideowe tysięcy ludzi na całym świecie. Strona www autora
Liczba tekstów na portalu: 2 Pokaż inne teksty autora Poprzedni tekst autora: W obronie rytuałów przejścia | Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 722 |
|