|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Nauka » Historia nauki
Szczypta karbochemii i dwie szczypty mało znanej historii [2] Autor tekstu: Mariusz Agnosiewicz
Dziś niektórzy fascynaci wracają do tych technologii:
drewnozamiastbenzyny.pl
Zakłady Azotowe Kędzierzyn
To chemiczny diament na mapie Polski. ZAK wytwarza szereg bardzo ważnych
chemikaliów, posiada nawet własną bocznicę kolejową i port z połączeniem do
Bałtyku.
Polskie Zakłady Azotowe uruchomiono w 1949, a w zasadzie odbudowano w miejscu
niemieckiego zakładu. Produkowano tam m.in. wosk syntetyczny opracowany przez
Józefa Obłója z Instytutu Tworzyw Sztucznych (autor ponad 90 patentów), a z
czasem szereg innych produktów. W 1954 uruchomiono w nim elektrociepłownię. W latach 60 uruchomiono zgazowywanie węgla kamiennego (m.in. do produkcji amoniaku z gazu węglowego). W 1970 uruchomiono port oraz m.in. produkcję argonu. Wtedy
wróciły do dawnego znaczenia.
W tym miejscu należy przypomnieć, że pierwszego na świecie skroplenia i zestalenia argonu w 1895 dokonał w Krakowie Karol Olszewski, który w 1883 wraz z Zygmuntem Wróblewskim jako pierwszy dokonał także skroplenia tlenu, azotu,
zestalenia dwutlenku węgla i metanolu. W 1883 jako pierwszy skroplił wodór w stanie dynamicznym osiągając rekordowo niską temperaturę: -2250C.
W kolejnych latach uruchomiono m.in. produkcję alkoholi OXO (jedyny producent w Polsce, 10% rynku europejskiego; ich głównym europroducentem jest BASF) oraz
plastyfikatorów (komponenty tworzyw sztucznych). W listopadzie 2004 rząd
postanowił o sprzedaży 80% akcji spółki, po które zgłosił się niemiecki PCC (Petro
Carbo Chem). Proces został wstrzymany w październiku 2006. W 2007 osiągnął
przychody 1,66 mld zł, wykazując zysk 129 mln zł. Zakład zatrudnia dziś ok. 1,6
tys. pracowników (w 1975 — 7,3 tys.).
21 kwietnia 2008 prezesem zakładu został Krzysztof Jałosiński, dotychczasowy
prezes niemieckiego Evonik Carbon Black. W 2009 spółka popadła w tarapaty w związku ze wstrzymaniem przez banki
kredytowania w trakcie budowy nowej inwestycji o wartości 300 mln zł, z których
250 mln zł miało pochodzić z kredytu. Negocjacje trwały 10 miesięcy. Po jej
ukończeniu ZAK musiał brać nowe kredyty w wysokości 75 mln zł.
ZAK ma wielki potencjał, który miejmy nadzieję zostanie kiedyś rozwinięty… Na
ich stronie przewijają się piękne hasła reklamowe:
·
| 1. Jeden z zakładów ZAK. Fot. wł. |
- Tajemnica przemiany
- Rozmawiamy z materią
- Rozmawiamy z ludźmi, ale to nie są negocjacje. To jest przyjaźń
- Chemia łączy siłę i miękkość, ludzi i naturę
- Jest marzeniem o lepszym życiu
- Prostota i piękno
- Są różne kryteria prawdy. My dodajemy do nich jeszcze jedno — harmonię
- Odkrywamy to, co trudno dostrzec
- Drobne cząstki, które rozwiązują wielkie problemy
Karbo-petro-chemia.pl
Dzisiejszy oświęcimski Synthos,
własność Michała Sołowowa, naszego rajdowca, który jest na liście najbogatszych
ludzi świata, swe początki ma w założonej w 1945 Fabryce Paliw Syntetycznych,
które już w 1946 zostały przemianowane na Państwowe Zakłady Syntezy Chemicznej
(a jeszcze później po prostu na Zakłady Chemiczne w Oświęcimiu). Dość długo
produkowano tam benzynę syntetyczną, ale i PCW, polistyren, kauczuk i in. Dziś
to najbardziej zyskowna polska firma chemiczna: zysk w 2011 — 960 mln zł, 2012 -
585 mln zł; przychody w 2012 — 6,2 mld zł. Choć z tego co wiem, nie produkują
już benzyny syntetycznej.
W listopadzie 2006 Kompania Węglowa
ogłosiła projekt produkcji benzyny syntetycznej z węgla (metodą
Fischera-Tropscha). Kompania Węglowa ogłosiła wówczas, że jest w stanie
wytwarzać benzynę z węgla taniej niż z ropy: 2,5 zł za litr. Z trzech ton węgla
można wytworzyć ok. jedną tonę benzyny. Z tony ropy (ówczesna cena: 400 dol.; 60
dol. za baryłkę) otrzymuje się (w procesie krakingu) mniej niż tonę benzyny.
Koszt budowy instalacji szacowano na ok. 2 mld euro. Polska Izba Paliw Płynnych
potwierdziła wówczas, że dysponuje analizami potwierdzającymi opłacalność tej
produkcji. W projekt zaangażowane były: Główny Instytut Górnictwa, AGH oraz
Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla.
Profesor Włodzimierz Kotowski [ 1 ]
wskazywał wówczas, że najlepszym miejscem dla powstania zakładu produkcji
benzyny syntetycznej z węgla jest Oświęcim, ponieważ w Firmie Chemicznej Dwory
(Synthos) istnieje już jedna trzecia potrzebnej do tego infrastruktury.
Twierdził również, że zakład taki mógłby zaopatrywać nie tylko Polskę, ale i inne kraje UE. [ 2 ]
Prof. Kotowski jako chemik pracował w latach 50. w Zakładach Chemicznych w Oświęcimiu, a od 1968 — w Kędzierzynie Koźlu, gdzie pracował nad uruchomieniem
pierwszego polskiego kompleksu petrochemicznego. W 1976 został tam szefem
Instytutu Ciężkiej Syntezy Organicznej „Blachownia", specjalizującej się m.in. w technologiach PSA, wydzielania wodoru z gazu koksowniczego i procesach
uwodornienia. [ 3 ]
Gęste opary polityczne przenikają temat syntetycznego paliwa. Być może związane jest to z ich nazistowskim dziedzictwem? Jeśli tak — chciałem pokazać, że korzeń ten sięga znacznie głębiej.
Odgazowanie a zgazowanie węgla
Silną stroną Polski jest nie tylko przemysł węglowy i związane z nim zaplecze naukowo-badawcze, ale także bardzo mocna tradycja badań nad katalizą. Macie doskonały Instytut Katalizy PAN w Krakowie, założony i przez wiele lat prowadzony przez wybitnego uczonego, prof. Jerzego Habera
Prof. Jens Rostrup-Nielsen
Odgazowanie węgla — koksowanie węgla, proces zwany też (suchą) destrukcyjną destylacją węgla
polega na beztlenowym wygrzewaniu węgla kamiennego w temp. 1000-13000C.
Główne produkty: koks (70-80%), gaz koksowniczy (12-18%), smoła węglowa, woda
amoniakalna.
Woda amoniakalna wykorzystywana jest w przemyśle gumowym, przy produkcji
barwników, nawozów sztucznych i amoniaku.
Oparty głównie na wodorze (ok. 55%), metanie (ok. 23-27%) oraz tlenku węgla (ok.
9-10%) gaz koksowniczy zwany był dawniej
gazem miejskim [ 4 ]
lub świetlnym. Był szeroko stosowany m.in. do oświetlania ulic, w kuchenkach
domowych i in. w latach 80. XX w. został wyparty przez gaz ziemny.
Smoła węglowa w kolejnych procesach destylacji destrukcyjnej może być
wykorzystana do produkcji aminów, fenoli, węglowodorów aromatycznych, takich jak
benzen, toluen, ksyleny, naftalen.
Naftalen
stosowany jest do produkcji barwników (indygo), żywic syntetycznych, tworzyw
sztucznych, środków wybuchowych. Może być dodatkiem do gazu miejskiego,
zwiększając siłę świecenia latarni. W celach samoobronnych naftalen wytwarzają
termity
Coptotermes formosanus Shiraki. W 2008 hiszpańscy naukowcy odkryli kationy naftalenu w konstelacji Perseusza.
Poddany procesowi częściowego uwodornienia daje tetralinę [ 5 ],
która jest rozpuszczalnikiem znajdującym zastosowanie jako dodatek do paliw. Z kolei produktem całkowitego uwodornienia naftalenu jest dekalina -
rozpuszczalnik, składnik paliw do silników spalinowych. W ten sposób od węgla
kamiennego zbliżyliśmy się do benzyny.
Zgazowanie węgla — proces całkowitej zamiany węgla kamiennego na gaz (ściślej: ok. 70%, gdyż
część musi być spalona do wytworzenia odpowiedniego ciepła od 800-20000C),
przy użyciu tlenu (powietrza) lub pary wodnej i w ciśnieniu atmosferycznym lub
nadciśnieniu. Obecnie rozwija się nowy proces zgazowania podziemnego -
bezpośrednio w złożu. Zgazowanie z powietrzem daje gaz generatorowy, którego
specyfika polega na tym, że nie jest magazynowany, lecz bezpośrednio zamieniany
na energię cieplną lub elektryczną.
Zgazowanie z parą wodną — omówiłem przy Thaddeusu Sobieskim. Leszek Lerch, ekspert z kancelarii Ernst & Young, pisał w październiku 2007:
„Rachunek ekonomiczny pokazuje, że przy cenie ropy 90 dol. za baryłkę do tej
pory nieopłacalne zagazowywanie węgla, czyli czynienie go paliwem czystym
ekologicznie, zaczyna mieć sens".
1 2
Przypisy: [ 1 ] Przebadał i wyjaśnił mechanizm
aktywującego dwutlenku węgla w mieszaninie z wodorem na katalizatory
miedziowe w procesie syntezy metanolu. Badania te legły u podstaw
niskociśnieniowej produkcji metanolu. Prowadził również badania w
zakresie ciśnieniowych procesów uwodnień, hydrorafinacji, hydrokrakingu
ciężkich frakcji ropy naftowej w węglu kamiennym i brunatnym z udziałem
katalizatorów. We współpracy z Instytutem Chemii Stosowanej w Berlinie
prowadził badania dotyczące hydrokrakingu ciężkich frakcji z przerobu
ropy do paliw silnikowych. Był twórcą lub współtwórcą 52 wynalazków. [ 3 ] Instytut ten wdrożył do przemysłu 865 technologii, uzyskując 1546
patentów, w tym 56 za granicą. W latach 1999-2004 wyprowadzono z
instytutu ok. 2,8 mln zł — we wrześniu 2012 sąd okręgowy w Opolu uznał,
że miało to charakter nieznacznej szkodliwości społecznej. [ 4 ] Choć tak określa go również
aktualne Rozporządzenie Komisji (UE) nr 147/2013 z dnia 13 lutego 2013
r. [ 5 ] Wciąż w obiegu polskim jest
historyczna nazwa tego węglowodoru, choć od 1956 jest ona znakiem
towarowym firmy BASF Personal Care and Nutrition. « Historia nauki (Publikacja: 05-09-2013 Ostatnia zmiana: 06-09-2013)
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 9257 |
|