Racjonalista - Strona głównaDo treści


Fundusz Racjonalisty

Wesprzyj nas..
Zarejestrowaliśmy
204.147.665 wizyt
Ponad 1065 autorów napisało dla nas 7364 tekstów. Zajęłyby one 29017 stron A4

Wyszukaj na stronach:

Kryteria szczegółowe

Najnowsze strony..
Archiwum streszczeń..

 Czy konflikt w Gazie skończy się w 2024?
Raczej tak
Chyba tak
Nie wiem
Chyba nie
Raczej nie
  

Oddano 671 głosów.
Chcesz wiedzieć więcej?
Zamów dobrą książkę.
Propozycje Racjonalisty:
Sklepik "Racjonalisty"

Złota myśl Racjonalisty:
"Kto rozprawia, powołując się na autorytet, nie posługuje się rozumem, lecz raczej pamięcią."
« Światopogląd  
Potencjalizm przeciw optymizmowi [3]
Autor tekstu:

9. Asceza radości

Radość ma w tym wszystkim znaczenie kapitalne. Rzecz jasna, jest nie do przecenienia jako czynnik potencjalistycznego działania. To potężnie bijące źródło pomysłowości, intelektualnej sprawności i myślowej energii może być źródłem niewyczerpanym. Jak wiadomo z doświadczenia, nabiera prężności i odporności na frustracje, gdy jest inwestowana w radość i pomyślność cudzą. Owocuje wówczas uporem w wielu wypadkach tak silnym, iż go starcza do później starości. Lecz przede wszystkim rozświetla umysł jak wyzwoleńczy narkotyk.

Z punktu widzenia treści niniejszych rozważań równie ważna jest wspomniana zależność odwrotna, czyli możliwościowe gry z przyszłością jako przyczyna radości. Radość, którą na tych grach budujemy, wyrasta z samych swoich fundamentów: z poczucia wzrastającej mocy, ze zwiększonego bezpieczeństwa, z poszerzonego zakresu wewnętrznej wolności i przez to wszystko — z poczucia, że piękniejemy wewnętrznie. Już samo myślowe panowanie nad sytuacją, w której działamy, uruchamia wielkie pokłady radości przez świadomość bycia sprawnym, jak w wypadku dzieci i rekonwalescentów, którzy stwierdzają triumfalnie, że już umieją chodzić sami i odrzucają pomoc obecnych. Tym bardziej pomoc, której przez mądre i wynalazcze działanie sami potrafimy udzielać innym, sięga do podstaw radości nieodłącznej od poczucia siły, sprawności i własnego piękna.

Poczucie rośnięcia przez trudne działanie wspomagające innych odpowiada realnym skutkom wielu rodzajów aktywności o znamionach walki. Obserwacja walczących w cudzym interesie, zwłaszcza węziej lub szerzej pojętego ogółu, wskazuje, iż z reguły, jeśli nie dorastają do zadania, to przynajmniej wewnętrznie rosną: poszerzają wiedzę, usprawniają myślenie, uczą się trafnych intuicji. Poczucie wewnętrznego wzrostu sprawia, iż przeżywane radości miewają posmak szczęścia.

10. Ku szczęściu przez samostanowienie

Umiejętność potencjalistycznego działania owocująca poczuciem mocy, wolności i własnej wewnętrznej urody nie dobiega końca na radości. Rozwijana przez tęże radość i doświadczenie, domaga się działania ciągle nowego, rodzącego nowe radości i nowe moce. Zachodzi tu podobieństwo do sprawności sportowca bijącego własne rekordy i potrzebującego następnych walk lub zawodów. W odróżnieniu od sportowców skupionych na sobie potencjalista o uwadze skierowanej na zewnątrz może odkryć dość łatwo szczególną szczęściodajność sytuacji, w której stanowiąc o sobie, działa na rzecz samostanowienia cudzego lub wybranej wspólnoty. Nie jest to bowiem sposób przeżywania świata właściwy jedynie urodzonym rewolucjonistom lub osobom o wyjątkowo rozwiniętym poczuciu odpowiedzialności, lecz charakteryzuje znakomitą większość ludzi. Czynnikiem decydującym są obok kulturowej tradycji obiektywne możliwości i bodźce, a jedne i drugie zależą w ogromnym stopniu od ustroju społecznego, w którym żyjemy.

Że nie jest to doktryna wyssana z palca spekulacji, świadczą badania statystyczne. Konkretnie — badania nad niejednakowym poziomem szczęścia w różnych krajach w zależności od politycznego zaangażowania obywateli. Okazuje się na przykład, iż najszczęśliwszymi mieszkańcami Europy są Szwajcarzy. Ale nie po prostu osoby, które w Szwajcarii mieszkają, ani też te, które tam mieszkając cieszą się szczególną zamożnością. Najszczęśliwszymi Europejczykami są osoby ze statusem szwajcarskiego obywatela, czyli ludzie zajęci na co dzień wykonywaniem demokracji bezpośredniej i mający realny wpływ na politykę przynajmniej lokalną. [ 1 ]

Szczęśliwe życie w demokracji, choćby — jak również szwajcarska -ułomnej, nie przychodzi za darmo ani za cenę marzeń o szczęśliwym losie. Raczej za wysoką cenę sprawdzanego w codziennej praktyce i walce namysłu nad tym, co może i powinno zostać zmienione na lepsze. Nie osiągają tego ani pesymiści, ani ludzie pozytywnie myślący w rodzaju udręczonego wolterowskiego Kandyda, symbolu niepowodzeń i nieszczęść.

Podsumowanie

Szczęście, radość, twórczy stosunek do przyszłości — to nie sprawa optymizmu, lecz raczej tego, co pod nazwą potencjalizmu, jeśli nie znajdzie się lepsza, może prowadzić prostą, choć trudną drogą do samostanowienia własnego i cudzego. I co może poza tym stanowić antidotum na bezsens ludzkiego bytowania, który wielu dostrzega boleśnie w podporządkowaniu jednostkowego życia trwaniu i trwałości gatunku.

Tej pozytywnej oceny potencjalizmu ani jej aktualności nie unieważnia fakt, że żyjemy w czasach wypierania jednostek i całych społeczeństw z ekonomicznej, politycznej i kulturalnej podmiotowości przez wielkie organizmy gospodarcze. Przeciwnie, jest on w tej sytuacji szczególnie cenny i potrzebny — jako narzędzie walki o przestrzenie życiowe do godziwej egzystencji. Zwłaszcza gdy jest to potencjalizm ukierunkowany również socjalnie, który stanowi przez to przeciwwagę dla sprawności owych potężnych organizmów zniewalających Ziemię. Zerwanie jej mieszkańców z ideologią fatalizmu, realne i czynne - to warunek konieczny zmian na lepsze, początek nowej epoki, która nie musi nastać, lecz nastać może.

Najwyższy czas, by nad problemem postawionym przez Woltera zastanowić się poważniej.


1 2 3 

 Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też:
Radykalne Oświecenie
Od religii do racjonalizmu

 Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (1)..   


 Przypisy:
[ 1 ] Unikając obciążania tekstu przypisami, wymieniam te wyniki badawcze z intencją przypomnienia, że problemy etyczne bywają rozstrzygane sensownie na podstawie naukowej obserwacji, eksperymentu lub statystyki: B. Frey, A. Stutzer, Happiness and Economics: How the Economy and Institutions Affect Human Well-Beiing, Princeton 2002; ustalenia przywołane w poradniku: Stefan Klein, Die Glücksformel, 7 Auflage, Rowohlt Taschenbuch Verlag, Reibeck bei Hamburg 2004, s.276-277.

« Światopogląd   (Publikacja: 09-12-2006 )

 Wyślij mailem..   
Wersja do druku    PDF    MS Word

Jerzy Drewnowski
Ur.1941, historyk nauki i filozof, były pracownik PAN, Akademii Lessinga i Uniwersytetu Technicznego w Cottbus, kilkakrotny stypendysta Deutsche Forschungsgemeinschaft i Biblioteki Księcia Augusta w Wolfenbüttel. Współzałożyciel Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą. Pracował przez wiele lat, w Polsce i w Niemczech, nad edycją „Dzieł Wszystkich” Mikołaja Kopernika. Kopernikowi, jako uczonemu czynnemu politycznie, poświęcił pracę doktorską. W pracy habilitacyjnej zajął się moralną i społeczną samoświadomością uczonych polskich XIV i XV wieku. Od 1989 r. mieszka w Niemczech, wiele czasu spędzając w Polsce - w Jedlni Letnisku koło Radomia, gdzie wraz ze Stanisławem Matułą stworzył nieformalne miejsce spotkań ludzi duchowo niezależnych z kraju i zagranicy. Swoją obecną refleksję filozoficzną zalicza do „europejskiej filozofii wyzwolenia”. Nadaje jej formę esejów, wierszy i powiastek filozoficznych.
 Strona www autora

 Liczba tekstów na portalu: 24  Pokaż inne teksty autora
 Najnowszy tekst autora: Niezapomniane oko Polifema. Opowiadanie dla licealistów
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl. Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie, bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
str. 5146 
   Chcesz mieć więcej? Załóż konto czytelnika
[ Regulamin publikacji ] [ Bannery ] [ Mapa portalu ] [ Reklama ] [ Sklep ] [ Zarejestruj się ] [ Kontakt ]
Racjonalista © Copyright 2000-2018 (e-mail: redakcja | administrator)
Fundacja Wolnej Myśli, konto bankowe 101140 2017 0000 4002 1048 6365