| Polscy uczniowie lubią czytać, ale połowa nie odróżnia faktów od opinii (01-10-2021) |
| Raz do roku przez polskie media przetacza się lament pt. "Polacy nie czytają". Tymczasem OECD opublikowało ciekawy raport "Czytelnicy 21. wieku". Okazuje się, że polscy uczniowie są w światowej czołówce, jeśli idzie o przyjemność czerpaną z czytania. Nieco natomiast gorzej jest z umiejętnością odróżniania faktów od opinii. Radzi sobie z tym 47% polskiej młodzieży. Jest to dokładnie średnia wszystkich krajów OECD. Wypadamy tutaj nieco lepiej niż Niemcy, znacznie lepiej niż Francja, ale dużo gorzej niż USA czy Wielka Brytania. Naturalnie, czasami trudno stwierdzić, co jest a co nie jest faktem, lecz warto pamiętać złotą zasadę, że najlepsze fakty ilustrowane są liczbowo. Do tekstu.. |
| |
Spożywanie mięsa może poprawić zdrowie psychiczne i pamięć
Mariusz Agnosiewicz (20-06-2020) |
| Krytyka Polityczna postuluje nowe rozkułaczanie społeczeństw z luksusów, które szkodzą planecie, takich jak nadmiar ciepłych kąpieli, za duże mieszkania, samodzielne podróże samochodem czy latanie. Ponieważ ludzie nie stosują się do nauczania o konieczności wegetarianizmu, należy wprowadzić jego przymus. Tymczasem, zespół naukowców z Uniwersytetu Południowej Indiany w USA wykazał, że wegetarianie dwukrotnie częściej zażywają środki na dolegliwości psychiczne, trzykrotnie częściej mają myśli samobójcze, a jeden na trzech cierpi na depresję lub niepokój. Odkryto, że dieta pozbawiona mięsa i produktów odzwierzęcych istotnie pogarsza kondycję mózgu i negatywnie wpływa na zdolności poznawcze. Do tekstu.. |
| |
Polskie geny
Mariusz Agnosiewicz (31-05-2020) |
| W Europie Północnej powstał szereg mutacji genetycznych, które okazały się nadzwyczaj korzystne. Mutacja C282Y dała to, że organizm wchłania więcej żelaza z pożywienia, co chroni przed anemią z niedoboru żelaza oraz ogranicza rozprzestrzenianie się patogenów w organizmie (może np. ograniczać gruźlicę). Odpowiada ona także za wyższy wzrost oraz długość życia. Warto jednak regularnie upuszczać sobie krew. Jak wykazały badania, osoby, które regularnie, minimum 3 razy do roku oddają krew, są 7-krotnie mniej narażone na ryzyko zawału serca. Inna mutacja naszego regionu dotyczy genu CCR5. Polska należy do kilku krajów świata, które mają największy odsetek ludności odpornej genetycznie na AIDS. Najkorzystniejszą była mutacja T-13910 pozwalająca północnym Europejczykom pić mleko. Jak historia ukształtowała nasze geny? Do tekstu.. |
| |
Mit znikającej wody i donkiszoci ekologii
Cezary Pyszny (08-05-2020) |
| Brytyjski Guardian opublikował swego czasu zestawienie powielane przez - uwaga, kto by się spodziewał - marketingowców wszelkiej maści, a przedstawiające ile to tysięcy litrów potrzeba do produkcji jednej pary dżinsów, kilograma wołowiny itp. Liczby faktycznie robią wrażenie, ale jest w nich zawarta cała woda zużywana na wszystkie cele produkcyjne i tak np. "na 1kg wołowiny potrzeba 15 000 wody" oznacza, że krowa żyjąca dwa lata wypiła ileś tysięcy litrów wody i zjadła paszę, do której wzrostu również zużyta została woda. NO I CO Z TĄ WODĄ SIĘ DZIEJE? A co ma się dziać? Nic. To nie ropa naftowa, wraca sobie z powrotem do obiegu bardzo lokalnie, zazwyczaj mniej więcej tam, gdzie została pobrana. Dopiero jeśli zaczniemy głośno zastanawiać się nad funkcjonującymi powszechnie mitami, będziemy w stanie wyłonić skuteczne metody zapewnienia naszemu krajowi bezpieczeństwa pod względem hydrologicznym. Do tekstu.. |
| |
Las ekologiczny gospodarczy
Bogusław Czepe (27-08-2019) |
| Słowo "ekologia" składa się z dwóch greckich słów: oikos (dom) i logos (nauka). Jest to nauka o zależnościach i procesach w przyrodzie. Słowo "ekologiczny" przywarło do produktów żywnościowych, postaw "w obronie przyrody" czy naturalnych procesów w przyrodzie. Jak się okazuje, często niesłusznie, ponieważ proces naturalny może być również niszczący, a "ekolog" niekoniecznie rozumie naukę o zależnościach i procesach, czyli ekologię. Ciekawym tego przykładem są bagna Biebrzy, które po braku zainteresowania ze strony rolników, by uprawiać je przez koszenie i wypas, zaczynają zarastać lasem, co zagraża ptasim siedliskom rzadkich gatunków chronionych. Razem z krowami i kosiarzami, znikają cenne gatunki flory i fauny. Nawet Batalion, symbol Biebrzańskiego Parku Narodowego, praktycznie już się tutaj nie gnieździ. Specjaliści Biebrzańskiego Parku Narodowego oszacowali, iż dla zachowania bioróżnorodności i znanego nam charakteru bagien należy przywrócić ekstensywne użytkowanie rolnicze na ponad połowie obszaru Parku. Podobny paradoks ma miejsce w hodowli lasu i odnowieniach naturalnych. Do tekstu.. |
| |
Cud słyszenia
Włodzimierz Nikitenko (24-03-2019) |
| Jednym z cudów Natury jest słuch. Dzięki niemu nie tylko możemy podziwiać głosy świata zwierząt; szum życia roślin; odgłosy otaczającego nas świata zewnętrznego z wiatrem, deszczem i burzami. Zdolność słyszenia zachodzi i dzieje się dzięki możliwości roznoszenia drgań akustycznych wraz z cząsteczkami powietrza, ale i wody. W roku 1942 Amerykanie zabezpieczając się przed "wilczymi stadami" niemieckiej floty podwodnej regularnie stwierdzali akustyczne naruszanie pilnowanej przestrzeni wodnej, nie mogąc zidentyfikować nieprzyjaciela. Dopiero dużo później odkryto, że powodem niepokoju były ławice batrachowców. Jednym z największych podwodnych "krzykaczy" jest ryba zwana kurek występująca w akwenie Morza Śródziemnego, który potrafi warczeć. Do tekstu.. |
| |
Hormeza - co cię nie zabije, to cię wzmocni. Rzecz o wawelskim smogu
Mariusz Agnosiewicz (04-03-2019) |
| Brytyjscy naukowcy odkryli, że pyły zawieszone będące głównym składnikiem zanieczyszczeń powietrza, paradoksalnie, mogą mieć pozytywne skutki zdrowotne. Zjawisko to nazywa się hormezą: toksyny, które szkodzą w dużych dawkach, w niewielkich - wzmacniają system obronny organizmu. Okazuje się, że hormeza jest powszechna wśród organizmów żywych: drzewa lepiej rosną a zwierzęta lepiej się rozmnażają, gdy otrzymają małe dawki szkodliwych toksyn. Czy prawdą jest zatem popularna maksyma, że to co nas nie zabije - zahartuje nas? Jak wylicza się teoretyczne liczby zgonów z powodu zanieczyszczeń powietrza? Jak ekoaktywizm korumpuje naukę? Jaki efekt zdrowotny przyniósł zakaz węgla w Irlandii? Dlaczego smog włoski zabija więcej niż polski? Czy należy bać się toksycznego formaldehydu w szczepionkach? Czy naturalne wędzenie jest szkodliwe? Czy nasz smog zabija inteligencję? Krytyczne kompendium o naszych zanieczyszczeniach dla sceptyków - oparte na kilkudziesięciu pracach naukowych i raportach urzędowych. Do tekstu.. |
| |
Kosmiczna droga do kwantowej grawitacji
Jakub Mielczarek (16-12-2018) |
| Prawo powszechnego ciążenia Newtona jest piękne, proste i bardzo praktyczne. Nie mówi nam ono jednak zbyt wiele o tym czym siła grawitacji tak w zasadzie jest i skąd się bierze. Znamy skutek i potrafimy go ilościowo opisać, nie znamy jednak jego przyczyny. Co takiego znajduje się pomiędzy ciałami obdarzonymi masą, że przyciągają się one wzajemnie? Czy jest to coś w rodzaju niewidzialnej nici? Do odpowiedzi na to pytanie przybliżył nas Einstein konstruując ogólną teorię względności. Teoria ta opisuję siłę grawitacji jako efekt zakrzywienia przestrzeni. Mianowicie, przestrzeń ulega odkształceniom pod wpływem znajdujących się w niej ciał obdarzonych masą. Żeby sobie to lepiej uzmysłowić, wyobraźmy sobie rozciągnięty płat materiału. Jeśli umieścimy na nim masywną kulę, spowoduje to zapadnięcie powierzchni materiału. Umieszczona w pobliżu mała kulka stoczy się w kierunku dużej kuli, co zinterpretujemy jako przyciąganie pomiędzy kulkami. Opis ten daje bardzo intuicyjne wyjaśnienie przyczyny istnienia siły grawitacji, rodzi również jednak nowe pytania. W szczególności czym jest owa tajemnicza przestrzeń ulegająca odkształceniom pod wpływem masy? Do tekstu.. |
| |
Jacy są Słowianie?
Andrzej Pankalla, Konrad Kośnik (05-04-2018) |
| Tożsamość psycho-kulturową Polaków historycznie tworzyły dwa potężne korzenie: chrześcijaństwo oraz Słowiańszczyzna. I o ile pierwszeństwo siły owego wpływu należy się zapewne chrześcijaństwu, o tyle chronologicznie pierwsza była kultura słowiańska. Oba systemy wzorów kulturowych nie mogły nie odbić swojego piętna (i piękna!) na duszy polskiej - nie można więc ich pominąć w uprawianiu nauki o niej stanowiącej, czyli psychologii. Nie można ich pomijać tak samo, jak nie powinno się zapominać o zamerykanizowaniu współczesnej psychologii czy wpływie obszaru niemieckojęzycznego na kształt psychologii przełomu XIX i XX wieku. Do tekstu.. |
| |
Rzeczpospolita pszczołami silna
Mariusz Agnosiewicz (30-01-2018) |
| Popularny mit głosi, że na świecie masowo giną pszczoły, a Einstein przewidział, że jak zginą to i my w cztery lata. W rzeczywistości Einstein nigdy na temat pszczół się nie wypowiadał, zaś liczba pszczół na świecie od połowy XX w. wyraźnie rośnie: o 64% od roku 1961. W Polsce liczba pszczelich rodzin urosła w XXI wieku o 100%! Populacja pszczół spadła w niektórych krajach strefy atlantyckiej, zwłaszcza w USA i w Niemczech. Wyraźnie natomiast rośnie na dawnych ziemiach Rzeczypospolitej. Na początku XXI wieku Polska miała 728 tys. rojów pszczelich, Niemcy zaś 900 tys. Obecnie Polska ma niemal dwa razy tyle rojów, co Niemcy. Kilka dekad temu USA i Ukraina miały tyle samo pszczół, dziś Ukraina ma ich już o 50% więcej niż USA. Polscy naukowcy opublikowali wyniki prowadzonego przez blisko pół wieku badania polskich pszczół, które pokazało, że wskutek zmian klimatycznych Polska staje się coraz bardziej miodopłynnym krajem. Do tekstu.. |
| |
Klimatyczny katastrofizm kontra klimatyczne optimum
Mariusz Agnosiewicz (13-01-2018) |
| Sahara pokryta śniegiem. W USA zima stulecia z odczuwalną temperaturą -69 st.C. We Francji opady śniegu największe od 25 lat. W Australii tymczasem upał 80-lecia z temperaturami 47 st.C. W Polsce w styczniu zakwitły bazie, bratki, stokrotki i róże. Za chaos ten odpowiada osłabienie wiru polarnego. Oznacza to ochłodzenie regionu atlantyckiego. A jak z pograniczną Polską? Co oznaczać może cieplejszy klimat?
Według najnowszych badań średniowiecze w Polsce było cieplejsze niż dziś. Polscy archeobotanicy ustalili, że występowały wówczas obficie rośliny ciepłolubne i tropikalne, które powróciły do nas dopiero w okresie obecnego ocieplenia, wciąż jednak nie mają jeszcze takich warunków jak w średniowieczu. Rzuciło to nowe światło na średniowieczne ocieplenie klimatu nazwane klimatycznym optimum. Do tekstu.. |
| |
Przez jelita do serca – bakterie i miłość
Oskar Wiśniewski (28-11-2017) |
| Wyższe poziomy testosteronu u mężczyzn związane są z większą odpornością. Biolodzy długo głowili się, dlaczego wyższy poziom testosteronu sprawia, że partner jest atrakcyjniejszy - przecież skutkiem tego zjawiska jest wzmożona agresja, zachowania antysocjalne i większa skłonność do rozwodów, czyli generalnie cechy nie bardzo predysponujące do zostania ojcem. Czyżby dobór płciowy był więc kierowany, oczywiście w jakimś stopniu, kwestią tego, jak partner poradzi sobie w przypadku choroby? Do tekstu.. |
| |
Gaja Huraganopędna
Mariusz Agnosiewicz (07-09-2017) |
| Przeczytałem dziś, że huragan Irma to "reakcja Gai na poczynania homo sapiens". Człowiek od tysięcy lat, w każdym stuleciu żywił bardzo głębokie przeświadczenie, iż jego codzienna krzątanina ma bardzo silne przełożenie jeśli nie na cały wszechświat, to co najmniej na klimat globalny. Niektórzy głoszą, że w ciągu ostatnich 30 lat zwiększyła się liczba huraganów oraz emisja gazów cieplarnianych, więc to my odpowiadamy za huragany. Taką samą moc naukową mają tezy przeciętnego kaznodziei o wpływie liczby popełnianych grzechów na wstrząsy skorupy ziemskiej. Po rewolucji seksualnej liczba popełnianych grzechów na tle seksualnym znacząco zwiększyła się. Liczba wstrząsów także się w tym czasie zwiększyła. Od grzechów nagrzewa nam się podziemne piekło i w efekcie ziemia się trzęsie. Logiczne. Jeśli zaś chodzi o naukę, to nie ma żadnych dowodów na to, że nasza działalność przemysłowa ma wpływ na huragany, poza tym wiemy, że w okresie przedprzemysłowym Florydę nawiedzały silniejsze huragany niż dziś. Do tekstu.. |
| |
Zapomniane dzieje: dawna Polska chemią stała
Mariusz Agnosiewicz (31-08-2017) |
| Kluczową specjalnością gospodarczą Polski XV i XVI w. była produkcja czerwca, pięknego barwnika w kolorze krwi. Główną specjalnością Polski w XVII i XVIII w. była produkcja potażu, czyli wybielacza. Byliśmy głównym producentem barwnika czerwonego i białego w Europie przez całe stulecia. Stąd nasze barwy narodowe. Gdy Zachód zaczął kolonizować Nowy Świat, to pierwszy zakład przemysłowy, hutę szkła, wybudowano tam w oparciu o polskie know-how. Jak to możliwe, skoro szkoła nas uczy, że dawna Polska była krajem pszenicy, bez przemysłu? W istocie dawna Polska chemią stała! A gdy wymazano ją z map najbardziej fascynująca batalia rozegrała się nie na polach bitewnych, lecz wśród chemików. Polon jako pierwszy przywrócił Polskę na mapę Europy i towarzyszyła temu wielka batalia polityczno-naukowa. Do tekstu.. |
| |
Społeczne znaczenie cybernetyki
Marian Mazur (13-08-2017) |
| Przydatność metod cybernetycznych do analizowania procesów sterowniczych w społeczeństwie przyczyniła się do powstania cybernetyki społecznej (podobnie jak powstała cybernetyka techniczna, biocybernetyka itp.). Cybernetyka społeczna powinna się stać jednym z podstawowych składników wykształcenia współczesnych kadr kierowniczych, a elementy cybernetycznego rozumienia zjawisk powinny być przyswajane już w szkole średniej. Do tekstu.. |
| |
Naukowcy odkryli sposób zamiany dwutlenku węgla w paliwo i tlen
Mariusz Agnosiewicz (28-04-2017) |
| Grupa chemików z Uniwersytetu Środkowej Florydy pod kierownictwem prof. Fernando Uribe-Romo, odkryła sposób zamiany dwutlenku węgla w paliwo i tlen - naśladując naturalne procesy w jakich rośliny konsumują CO2. Do tej pory potrafiliśmy jedynie spalać paliwa kopalne uwalniając gaz cieplarniany. Dziś możemy odwrócić ten proces: z gazu cieplarnianego wyprodukować niemal dowolny rodzaj paliwa: ciekłe, stałe lub gazowe. Rośliny z dwutlenku węgla i wody produkują sobie paliwo zwane węglowodanami. My naśladując ten proces z dwutlenku węgla i wody możemy sobie wyprodukować węglowodory. Wyjątkowość fotosyntetyki polega na tym, że łączy ona trzy wielkie cele: pozwala wyeliminować słabości aktualnej energetyki słonecznej i uwolnić nas od zależności od paliw kopalnych, poza tym może też wyeliminować główne słabości konwencjonalnej energetyki, ulepszając elektrownie węglowe, a dodatkowo może także pomóc wyżywić ludzkość. Do tekstu.. |
| |
Ziemia – kula u nogi
Bartosz Bolesławski (11-04-2017) |
Tekstem o wybitnych polskich matematykach Racjonalista inauguruje współpracę z Ośrodkiem Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego.
-----------
Banach dzieciństwo miał trudne, był dzieckiem nieślubnym, wychował się bez rodziców. Magistra nie zrobił. Egzamin doktorski zdał nieświadomie (poproszono go, by pomógł pewnym ludziom z Warszawy rozwiązać trapiące ich problemy matematyczne - owi ludzie okazali się komisją egzaminacyjną). Matematykę wolał uprawiać w kawiarni wśród dymu papierosowego i alkoholu. O ile jego uczeni koledzy pasjonowali się sportem wyższych sfer: tenisem i szachami, on był kibicem piłki nożnej i regularnie chodził na mecze Pogoni Lwów. Lwowscy matematycy, mając do czynienia z naukowym diamentem, jakim bez wątpienia był Stefan Banach, zrobili wszystko, żeby ten diament oszlifować i zmienić w brylant. Wiedzieli, że Banach ich przerasta i w przyszłości przyćmi, a jednak postarali się, żeby młody człowiek, który nigdy nie skończył studiów, bo nie miał dość pieniędzy, został asystentem na uczelni, zrobił doktorat i mógł wreszcie zająć się tym, do czego został stworzony. A spisek był dwustopniowy. Musieli po pierwsze przekonać ministra oświecenia publicznego do złamania obowiązujących na uczelni przepisów, a potem jeszcze podejść Banacha, który wcale się do tego nie kwapił. Dziś coś takiego byłoby nie do pomyślenia. Każdy ma przebijać się sam, a już na pewno nie wolno mu przerastać swoich tzw. mistrzów. Do tekstu.. |
| |
Śmieciowe DNA - dlaczego uważa się, że istnieje?
Marek Glazer (10-08-2016) |
| W ostatnich dekadach wiedza naukowców o budowie naszego genomu gwałtownie się rozwinęła. Odkryto, że każda nasza komórka ma to samo DNA składające się z około 3 miliardów liter (A,T,C,G). Okazało się jednak, że tylko 1-2% ludzkiego DNA stanowią geny faktycznie kodujące białka. Odkryto również liczne fragmenty które nie kodują białek, ale pełniące inne istotne funkcje, takie jak regulacja aktywności genów. Mimo to, zdecydowana większość naszego genomu nie wydaje się posiadać żadnej biochemicznej funkcji i przyjęło się nazywać ją "śmieciowym DNA". Aktualne szacunki wskazują, że ok. 8,7% ludzkiego genomu pełni jakąś funkcję, a 65% to śmieciowe DNA. Do tekstu.. |
| |
Maciej Giertych, Ewolucja, dewolucja, nauka – uwagi krytyczne
Krzysztof Pochwicki (12-04-2016) |
| O tym, że książka pana Macieja Giertycha jest ponoć wysyłana do szkół przeczytałem w Internecie. Rozumiem, że każdy ma prawo, na własny koszt, przesłać książki do szkół. Ale w tym przypadku, ponieważ autor - znany ojciec, znanego syna - jest osobą publiczną, uważam, że ostra reakcja Ministerstwa Edukacji Narodowej lub chociaż Mazowieckiego Kuratora Oświaty byłaby pożądana i na miejscu. Pan Maciej Giertych jest bez wątpienia wykształcony, autor przeszło dwustu publikacji naukowych, w latach 1970-2007 członek Komitetu Nauk Leśnych PAN. Nie kwestionuję tego, że wśród drzew pan Giertych obraca się swobodnie. Popełnił jednak dwa zasadnicze błędy: 1. wyszedł spośród pni wkraczając na obszary, gdzie jego wiedza jest zdecydowanie uboższa lub przestarzała 2. uległ przemożnemu pragnieniu głoszenia własnych poglądów tworząc osobisty patchwork faktów i mitów. Do tekstu.. |
| |
Ekologizm a ekologia w debacie o lasach
Robert Grzeszczyk (10-12-2015) |
| Lasy w Polsce produkują coraz mniej tlenu i wychwytują coraz mniej CO2, gdyż ideologia ekologizmu przekształca je w cmentarzysko. Nasuwa mi to skojarzenia z teorią samorództwa. Wiara w to, że zgnicie setek tysięcy hektarów lasu wzbogaci bioróżnorodność to właśnie powrót do teorii abiogenezy Arystotelesa. W rzeczywistości jednak nie przybywa nam nowych gatunków, lecz zamieniamy drzewa rosnące w lesie na próchno opanowane przez grzyby i ksylobionty, które w rzeczywistości w tym lesie są od zawsze, lecz nie w takiej ilości, która zadowala ekologistów. Zachwyty nad wzrostem różnorodności biologicznej to tak naprawdę peany w związku ze zmianami ilościowymi gatunków: kosztem rosnących drzew następuje przyrost ich żerców i destruentów. Do tekstu.. |
| |
Najtrudniejszy pierwszy krok
Maciej Stępień (08-05-2015) |
| Stosunkowo niedawno w pobliżu Kielc, zaledwie kilka kilometrów od słynnego dębu "Bartka", odkryto ślady wyjątkowego zdarzenia z zamierzchłych czasów. Spośród całego mnóstwa turystycznych atrakcji Kielecczyzny, jest to chyba wciąż jedna z tych mniej znanych i mniej popularnych. Aczkolwiek w moim przekonaniu z uwagi na swoją wyjątkowość w skali świata, należąca do tych najcenniejszych. Zdaje się ona również wskazywać, iż zasada mówiąca, że "do odważnych świat należy" jest dużo starsza, niż by nam się mogło to wydawać. Do tekstu.. |
| |
Nowy, wspanialszy człowiek... (uwagi bio-sceptyka)
Szymon Łucyk (07-05-2015) |
| Kant - luminarz racjonalistycznego Oświecenia - wywodził szczególną godność człowieka z przyrodzonej homo sapiens wolnej woli i zdolności do odróżniania dobra od zła. Innego rodzaju świecką obronę natury ludzkiej podjął niedawno amerykański politolog Francis Fukuyama w swojej głośnej książce "Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej". Uważa on - upraszczam ogromnie - że to, co nazywamy ogólnie prawami człowieka nie może być tylko abstrakcyjnym postulatem. Według niego, prawa człowieka powinny się opierać na uniwersalnym fundamencie - takim właśnie, jak uznanie wspólnej wszystkim godności ludzkiej. A ta zabrania instrumentalnego traktowania drugiego człowieka. Do tekstu.. |
| |
Czy mamy się bać pożarów lasów wokoło Czarnobyla?
Andrzej Strupczewski (16-02-2015) |
| W sobotnim komunikacie PAP ukazała się notatka o sponsorowanym przez organizacje antynuklearne studium na temat zagrożeń radioaktywnym opadem wokoło Czarnobyla (por. też: Wildfires in Ukraine could revive Chernobyl's radiation). Czemu powstało takie studium teraz, blisko 30 lat po awarii w Czarnobylu? Do tekstu.. |
| |
Odcinanie pępowiny intelektualnej
Olgierd Żmudzki (17-10-2014) |
| W rozważaniach na temat anatomii języka naukowego przedstawiliśmy pewną hipotezę relacji między nauką, filozofią i religią. Porównaliśmy te dziedziny do rodziny, w której ojciec - to religia, matka - filozofia, a nauka to mniej lub bardziej wyrodne ich dzieci. Zauważyliśmy, że ojciec - kapłan i matka - filozofia zostali w minionych stuleciach coraz bardziej ograniczeni w możliwościach wyjaśniania świata, gdyż nauka (ki) - ich wyrodne dziecko (ci) - zaczęło (ły) to robić lepiej od nich. Prześledzimy w naszych rozważaniach na przykładzie nazewnictwa jednej z dziedzin kandydującej do miana nauki - psychologii, problemy jej odcinania się od swojego rodzinno - intelektualnego dziedzictwa i trudności, które w związku z tymi działaniami się pojawiają. Do tekstu.. |
| |
Podświadomość czy mózg – sedno problemu
Olgierd Żmudzki (01-09-2014) |
| Przez minione 25 stuleci powstało kilkadziesiąt teorii poznawania świata, bardzo różniących się od siebie. Niektóre z nich były intelektualnie ciekawe, jak choćby koncepcja Platona o ludziach, którzy poznają świat poprzez obserwacje cieni, które są rzucane na ściany jaskini, gdzie przebywają, czy relacje między wrażeniami a ideami u Hume'a. Jednak niezależnie od walorów intelektualnych, teorie te nie dawały pewnej wiedzy o sposobach poznawania świata, wiedzy, którą by można zweryfikować. A taka wiedza staje się w coraz szerszym zakresie dostępna dzięki postępom neuronauk i dyscyplin z tą dziedziną związanych Do tekstu.. |
| |
Siarkowodór - spotkanie nieba i piekła chemii nieorganicznej
Mariusz Agnosiewicz (19-07-2014) |
| Przyczajony w szambie siarkowodór, który błyskawicznie uśmiercił w Karczówce 7 osób, jest jednym z najbardziej fascynujących gazów na świecie. Odpowiada za smród naszego pierdzenia, jest też obecny w wyziewach wulkanicznych. 250 mln lat temu był sprawcą "wymierania permskiego", kiedy zginęło niemal całe życie na ziemi. Przetrwało to, które nauczyło się tolerować siarkowodór lub go wykorzystywać. Wciąż słabo znamy kluczowe funkcje siarkowodoru w naszych organizmach. Wiemy jednak, że pozytywnie wpływa na nasz układ krążenia i serce, na erekcję, chroni nasze komórki nerwowe, reguluje przemiany energetyczne w naszych organizmach. Paradoksem jest, że ta niezwykle niebezpieczna substancja może być zarazem kluczem do długowieczności. Do tekstu.. |
| |
Przyjemność poznawania Richarda Feynmana
Dagmara Kwitek (23-05-2014) |
| "Zaszczyty mnie drażnią. Cenię je ze względu na pracę, jaką wykonałem i dlatego, że inni ją cenią, i wiem, że wielu fizyków korzysta z wyników mojej pracy, niczego więcej nie potrzebuję, nie wydaje mi się, żeby coś poza tym miało znaczenie. Nie sądzę, żeby coś wynikało z tego, że ktoś ze Szwedzkiej Akademii zdecyduje, że ta czy inna praca predestynuje do nagrody - ja już odebrałem nagrodę. Nagrodą jest przyjemność poznawania, porażenie odkryciem, świadomość, że ludzie wykorzystują [moją pracę] - to są rzeczywiste wartości, zaszczyty są dla mnie nierzeczywiste." Do tekstu.. |
| |
Fruwający kret czyli wodorotlenek sodu w akcji
Mariusz Agnosiewicz (19-05-2014) |
| Z cyklu "cudowna chemia" na dziś prosta a wybitna mikstura i jej niektóre atuty w codziennym (u)życiu: wodorotlenek sodu zwany też sodą kaustyczną (NaOH). Macie z nią do czynienia m.in. w środkach do udrażniania rur oraz jako dodatek do żywności (E524). Poza udrażnianiem rur NaOH w warunkach domowych ma kilka innych ciekawych zastosowań: mydło, mocny środek czyszczący, domowy generator wodoru. Do tekstu.. |
| |
Zmierzch ery antybiotyków
Oskar Wiśniewski (12-05-2014) |
| Problem wzrastającej antybiotykooporności wśród bakterii stanowi ogromne wyzwanie dla współczesnej nauki. Człowiek w pewnym stopniu sam przyczynił się do wysypu coraz to nowych szczepów opornych na antybiotykoterapię. Dodawanie tzw. antybiotykowych stymulatorów wzrostu (o nie do końca wyjaśnionym wpływie) do pasz dla zwierząt, powodujące wykształcenie odporności u części szczepów, zostało zakazane dopiero w 2006 roku! Do tekstu.. |
| |
Dorobek nauk geologicznych w okresie dwudziestolecia międzywojennego
Janusz Skoczylas (01-05-2014) |
| Artykuł dotyczy krytycznej analizy rozwoju i dorobku nauk geologicznych w okresie dwudziestolecia międzywojennego.
W tym czasie wrócili do Polski geolodzy, którzy zdobywali doświadczenie, uznanie i stopnie naukowe poza granicami kraju.
Pracowali przede wszystkim na uczelniach w Warszawie, Krakowie, Lwowie, Poznaniu i Wilnie, a także w Państwowym
Instytucie Geologicznym w Warszawie oraz w Instytucie Naftowym w Borysławiu. Mimo wielu osiągnięć dotyczących odkrycia
nowych złóż rud żelaza, złóż fosforytów, złóż węgla kamiennego, a także złóż ropy naftowej i gazu ziemnego nauki geologiczne
w tym czasie borykały się z wieloma trudnościami i przeciwnościami. Pewien dyskomfort w analizie osiągnięć geologii polskiej okresu międzywojennego następuje, gdy dokonamy porównań, za prof. Janem Nowakiem, dotyczących rozwoju geologii
w Niemczech. Do tekstu.. |
| |
Infekcja postmodernistyczna nauk społecznych
Mariusz Agnosiewicz (25-04-2014) |
| Racjonalista nie darzy sympatią humanistów wrogich naukom ścisłym i przyrodniczym w równej mierze, co ścisłowców pogardzających humanistyką. Nauki społeczne nie dlatego zapadły na infekcję postmodernistyczną, że są gorsze, lecz ze względu na traumę po nazizmie, który był ich wytworem. III Rzesza była silna nie tylko dzięki rozwijaniu nauk przyrodniczych i technicznych, ale i nauk społecznych i humanistycznych. Wkrótce po dojściu do władzy naziści przyznali medal amerykańskiemu prawnikowi, który opracował koncepcję wykorzystania prawa do inżynierii społecznej. Nazizm stał się największym projektem inżynierii społecznej XX w. I to ten "projekt" zahamował po II wojnie proces unaukowienia nauk społecznych i ich przejście od nauki do techniki (socjotechniki). Nauki społeczne mają jednak wielki potencjał. Do tekstu.. |
| |
Problemy emocjonalne dzieci chorujących na mózgowe porażenie dziecięce
Anna Obuchowicz (12-03-2014) |
| Duże znaczenie w kształtowaniu rozwoju emocjonalnego dzieci chorujących na mózgowe porażenie dziecięce odgrywa środowisko, w którym przyszło im żyć i funkcjonować. Pojawienie się w rodzinie dziecka "specjalnej troski" stanowi nie lada wyzwanie, i jest niekiedy przyczyną poważnych zaburzeń interpersonalnych. Do tekstu.. |
| |
Pozytywne aspekty rozwoju nauki i jej ograniczenia
Ryszard Parosa (22-02-2014) |
| Edukacja jest, moim skromnym zdaniem, jedyną nadzieją dla ludzkości. Istnienie dominującej grupy ludzi nie rozumiejących podstawowych mechanizmów funkcjonowania państwa, zjawisk społecznych i nie rozumiejących otaczającego świata - jest niezwykle groźne, bowiem tacy nieświadomi ludzie są niezwykle podatni na manipulację. Takimi tłumami można łatwo sterować, zmuszać do niebezpiecznych działań i doprowadzać wręcz do autodestrukcji duże grupy ludzi a nawet całe narody. Do tekstu.. |
| |
Tak zwany podbój Kosmosu
Ziemowit Ciuraj (19-01-2014) |
| Kosmiczna przygoda Ziemian, która rozpoczęła się wraz z wysłaniem na orbitę w roku 1957 przez Związek Radziecki pierwszego sztucznego satelity Sputnik-1, od swego zarania posiadała charakter militarny. Fundamenty kosmicznej technologii rakietowej stworzył zespół hitlerowskich naukowców kierowanych przez Wernhera von Brauna a poszczególne etapy "podboju" Przestrzeni w okresie powojennym wyznaczały jednocześnie kolejne fazy zimnowojennej rywalizacji dwóch mocarstw, aspirujących do roli światowego hegemona. Do tekstu.. |
| |
Jak powstał ludzki język?
Olgierd Żmudzki (15-01-2014) |
| W 1866 roku Paryskie Stowarzyszenie Językoznawcze w swoim statucie stanowczo odmówiło przyjmowania kolejnych prac dotyczących badań nad pochodzeniem języka. Argumentowano, że jest to niepoważny problem, który "przyciąga szaleńców i fantastów". Mimo tego faktu dyskusja nad powstaniem ludzkiego języka toczy się z różnym nasileniem do chwili obecnej. Zwróćmy teraz uwagę na dwie zasadniczo różniące się w tej sprawie koncepcje. Do tekstu.. |
| |
Polscy romantycy byli pionierami współczesnego sceptycyzmu
Mariusz Agnosiewicz (14-01-2014) |
| Polscy romantycy utworzyli Koło Sprawy Bożej poprzez które głosili nadejście nowej epoki bez zinstytucjonalizowanych religii. W Paryżu aktywnie zwalczali ówczesną pseudo- i paranaukę jak rasowi współcześni sceptycy. Mickiewicz zorganizował doświadczalny seans spirytystyczny, po którym zaatakował cały spirytyzm jako komiczną szarlatanerię - której ulegały najwybitniejsze umysły tamtej epoki. Zygmunt Krasiński rozpracował i ośmieszył najsławniejszego ówczesnego parapsychologa - Daniela Dunglasa Home. Gdy spirytyzm podbił całą Europę, w szczególności Francję, polski przywódca spirytyzmu został zamknięty na oddziale dla obłąkanych, aż przyznał, że rozmowy z duchami wymyślił i przeprosił za swe oszustwo. Do tekstu.. |
| |
Homeopatia przyszła z cholerą
Mariusz Agnosiewicz (11-01-2014) |
| Homeopatia stała się fatum Romanowów. Twórca homeopatii wywodził się z loży skupiającej sieroty po Napoleonie. Homeopatia uderzyła w Rosję z Zachodu, niesiona przez lekarzy z krajów rozbitej kilka lat wcześniej koalicji napoleońskiej: Saksonii, Polski i Francji. W tym samym roku w którym z południa uderzyła pandemia cholery przywleczona z Kalkuty. W 1831 Powstanie Listopadowe było zdecydowanie drugorzędnym problemem caratu. Do tekstu.. |
| |
Nauka a rewolucja
Mariusz Agnosiewicz (21-11-2013) |
| Po wybuchu rewolucji francuskiej Komitet Bezpieczeństwa Publicznego zaapelował do naukowców o pomoc w obronie republiki. W odpowiedzi na apel, Gaspar Monge, twórca geometrii wykreślnej, napisał poradnik 'Zarys sztuki wytwarzania armat', w którym opisał technikę przerabiania dzwonów na armaty. Jeszcze ważniejsze było włączenie się innego genialnego matematyka, Lazare Carnota, współtwórcy geometrii nowoczesnej, który w sierpniu 1793 został członkiem Komitetu Bezpieczeństwa Publicznego i ministrem wojny, a dzięki swoim dokonaniom nazwany został Organizatorem Zwycięstwa. Do tekstu.. |
| |
Nauka jest w marnym stanie
Jerry Coyne (28-10-2013) |
| W najnowszym numerze "Economist"
są dwa artykuły, które są lekturą obowiązkową nie tylko dla naukowców,
ale dla przyjaznych nauce amatorów. Oba malują ponury obraz wiarygodności
twierdzeń naukowych i tego, jak słaby jest nasz system osądzania ich przed
publikacją. Do tekstu.. |
| |
| Jan Czochralski - Polak, który zmienił świat (27-10-2013) |
| Jan Czochralski z Kcyni to dziś najczęściej cytowany na świecie polski naukowiec, a jednak w Polsce niewielu o nim wie. W okresie stalinowskim pozbawiono go tytułu profesorskiego za współpracę z Wehrmachtem, umarł zaszczuty przez UB. Karierę zrobił przed wojną w Berlinie. Jego wynalazek zrewolucjonizował niemiecką kolej. Świat stał przed nim otworem. Henry Ford oferował mu stanowisko dyrektorskie w swoim laboratorium. Mimo tego w 1929 na zaproszenie prezydenta Mościckiego osiedla się w Polsce. Po wojnie jego metoda otrzymywania monokryształów stała się fundamentem przemysłu elektronicznego. 90% urządzeń półprzewodnikowych na świecie powstaje właśnie dzięki niej. Znaczenie wynalazku jest ogromne i wciąż wzrasta. Świadczy o tym fakt, że liczba publikacji naukowych odwołujących się do pracy prof. Czochralskiego w ostatniej dekadzie wzrosła niemal dwukrotnie, a liczba cytowań - niemal trzykrotnie. Sejm ustanowił 2013 rokiem Jana Czochralskiego. Do tekstu.. |
| |
Redaktor “Nature” kwestionuje naukę
Jerry Coyne (24-09-2013) |
| Henry Gee jest w nauce potęgą - jest
redaktorem "Nature". A to znaczy, że każdy młody, ambitny naukowiec musi
się go bać, bowiem Gee jest jednym z tych ludzi, którzy decydują, czy twoja
praca zostanie opublikowana w jednym z dwóch najbardziej wpływowych pism
naukowych świata - jego decyzja może otworzyć lub złamać karierę
badacza. Do tekstu.. |
| |
Szczypta karbochemii i dwie szczypty mało znanej historii
Mariusz Agnosiewicz (05-09-2013) |
| Ojcem zamiany węgla i wody w wydajne paliwo wodorowe był inżynier i chemik Tadeusz Sobieski Kościuszko Lowe. Jego nazwisko widnieje dziś w Military Intelligence Hall of Fame. Jego matką była Alpha Green potomkini Ojców Pielgrzymów. Jego dzieci również nazywały się Tadeusz i Sobieski. Thaddeus stworzył syngaz, wykorzystywany później przez III Rzeszę do napędzania ubootów, czołgów i samolotów. Produkowano go wówczas w Policach, Kędzierzynie, Zdzieszowicach, a po wojnie - w Oświęcimiu. Do tekstu.. |
| |
Naturalny skarbiec Polski
Mariusz Agnosiewicz (10-08-2013) |
| Polska jest jedynym europejskim krajem i jednym z sześciu krajów świata w których wydobywa się hel, gaz szlachetny, który rozpala wyobraźnię - poza szeregiem ważnych zastosowań gospodarczych i naukowych, związane są z nim nadzieje na czystą energię jądrową. Niemcy chcą go sprowadzać, bagatela, z Księżyca, gdzie ma powstać górnictwo przyszłości. Do tekstu.. |
| |
Nauka nie jest twoim wrogiem
Steven Pinker (10-08-2013) |
| Można
by sądzić, że przedstawiciele nauk humanistycznych są zachwyceni rozkwitem
nauk ścisłych i
przyrodniczych. Byłoby to jednak błędem. Chociaż wszyscy popierają naukę,
kiedy potrafi ona wyleczyć chorobę, monitorować środowisko lub zmiażdżyć
przeciwników politycznych, wkraczanie nauki na terytorium nauk humanistycznych
spotyka się z głęboką niechęcią. Do tekstu.. |
| |
Jak lingwistyka sądowa przechytrzyła J.K.Rowling
Virginia Hughes (27-07-2013) |
| Na początku
ubiegłego tygodnia brytyjska gazeta "Sunday
Times" wstrząsnęła światem wydawniczym, ujawniając, że Robert
Galbraith, świeżo upieczony autor nowej powieści kryminalnej The
Cuckoo's Calling, to nie kto inny, jak sama J.K.Rowling, autorka
bestsellerowej serii książek o Harrym Potterze. Zaraz po tym, w "New York
Times" opisano historię, jak redaktorowi do spraw sztuki "Sunday
Times", Richardowi Brooksowi, udało się dokonać tego odkrycia. Do tekstu.. |
| |
Czy wolność akademicka daje profesorom prawo nauczania co tylko chcą?
Victor Stenger (28-05-2013) |
| Kiedy byłem na University of Hawaii, jeden z wykładowców prowadził kursy parapsychologii, na których twierdził, że "telepatia jest zdolnością udokumentowaną na całym świecie". Powiedział, że pomoże studentom w rozwinięciu zdolności parapsychicznych, żeby umożliwić im obronę przeciwko "umysłom inwazyjnym" i "ochronę w miejscach nawiedzonych". Sprawa trafiła do sądu Do tekstu.. |
| |
Implikacje zmian klimatycznych
Matt Ridley (28-05-2013) |
| Wczoraj w prestiżowym piśmie "Nature Geoscience" opublikowano pracę zespołu międzynarodowego, kierowanego przez naukowców z Oksfordu. Zespół obejmuje 14 wiodących autorów mającego się niebawem ukazać raportu naukowego Międzyrządowego Panelu ds. Zmiany Klimatycznej Do tekstu.. |
| |
Piersi, rak i święto błaznów
Paulina Łopatniuk (26-05-2013) |
| Najnowszym przebojem internetu jest zabawa w samozwańczego specjalistę onkologa. Jako że rzecz dotyczy biustu, czyli sfery, było nie było, okołoseksualnej, ogólne poruszenie jest bardziej zauważalne w tej nieco bardziej prawostronnej części sieci, jednak generalnie do rozrywki ochoczo przyłączyli się internauci z najrozmaitszych środowisk. Do tekstu.. |
| |
Pierwsze filmowanie kałamarnicy olbrzymiej w naturze
Richard Dawkins (17-01-2013) |
| Zaproszenie
przyłączenia się do misji szukania kałamarnicy olbrzymiej na "Alucię" w
samą porę na obchody zwycięstwa, było wielką przyjemnością i zaszczytem,
choć przybyłem zbyt późno, by widzieć samo osiągnięcie. Nadal była
nadzieja na kolejne zobaczenie jej, ale niestety, w dzień po moim przybyciu,
trzeba było przerwać podróż. Do tekstu.. |
| |
Raymond Gosling, zapomniany człowiek od podwójnej helisy
Matt Ridley (18-12-2012) |
| Rozmawiałem
z dr Goslingiem. Nie czuje żadnego
rozgoryczenia, że pominięto go przy przyznawaniu Nagrody Nobla. Był wówczas
przed magisterium i pracował pod kierunkiem innych, a jego droga zawodowa poszła
w innym kierunku - fizyki medycznej. To on jednak, pod nadzorem Maurice'a
Wilkinsa w 1950 r. zrobił pierwsze zdjęcia rentgenowskie pasma DNA, które
owinął wokół zagiętego spinacza do papieru. Do tekstu.. |
| |
